Định hướng nghề nghiệp cho con: Những sai lầm nên tránh

Cậu con trai út của anh Trần Xuân Bính (TP.Long Xuyên, An Giang) thích sử dụng máy tính và đam mê các trò chơi điện tử ngay từ những năm học THCS. Không cần suy tính nhiều, anh chọn cho con vào học Khoa CNTT, Trường ĐH KHTN TP.HCM với hy vọng “tài năng” sẽ được phát huy đúng chỗ.

Vốn không tìm hiểu trước về ngành nghề và chưa được tư vấn kỹ nên Trần Chiến Thắng - con trai anh Bính - chỉ biết nghe theo lời cha mẹ khi làm hồ sơ dự thi ĐH. Tuy nhiên khi con học hết năm thứ nhất thì vợ chồng anh mới thấy ngành học này không phù hợp với khả năng của cậu con trai nên sức học càng ngày càng sút kém. Cho đến năm thứ ba, do chương trình học nhiều môn bằng tiếng Anh nên Thắng dần đuối sức trong cuộc chạy đua tiếp nhận kiến thức. Nợ nhiều môn, thi lại nhiều lần mà vẫn không vượt qua được “cửa ải” như bạn bè. Thế là dù đã đi hơn nửa chặng đường nhưng Thắng đành giã từ cổng trường ĐH trong sự khổ tâm của cha mẹ. Cũng giống như nhiều bậc phụ huynh khác, do không biết thấu đáo năng khiếu và sức học của con nên vợ chồng anh Bính đã mắc một sai lầm nghiêm trọng khi tự chọn nghề chọn trường thay cho con.

Là HS Trường THPT Quốc học (Huế) nên Nguyễn Hà Anh trở thành niềm tự hào của gia đình và dòng họ. Chính vì thế khi thấy con làm hồ sơ tuyển sinh ĐH, anh Nguyễn Trọng Hà - cha của Hà Anh - quyết định cho con vào Trường ĐH Ngoại thương TP.HCM với một niềm tin “bất khả chiến bại”. Tuy nhiên, thực tế lực học của Hà Anh không đúng như “tưởng tượng” của gia đình. Chính vì thế gia đình nội, ngoại thật sự bất ngờ khi biết “hung tin” thi rớt ĐH của cậu HS giỏi trường chuyên. Rõ ràng vợ chồng anh Hà đã quá tin tưởng vào khả năng học tập của con mà không biết rằng nguyện vọng chọn trường như vậy thật sự chưa phù hợp với khả năng của “người trong cuộc”. Sức học của con có hạn thế mà cha mẹ lại “liều mình” chọn cho “cậu ấm” thi vào một trường có điểm chuẩn quá cao, thường nằm ở top trên, không phải HS nào cũng đủ sức vượt qua. Trong câu chuyện này không chỉ có cha mẹ mà ngay cả đứa con cũng mang ảo tưởng quá lớn, để rồi chới với trước sự chọn lựa không chính xác của mình.

Hiện nay, một số người còn có tâm lý chạy theo ngành “hot” nên bằng mọi cách bắt ép con thi vào trường kinh tế, ngân hàng, ngoại thương… mà không hề quan tâm đến sở thích, sở trường của con mình. Làm như vậy, vô hình trung cha mẹ đẩy con vào một “cánh cửa hẹp” đã có nhiều người chen chân mà sức lực của con mình thì hữu hạn. Bên cạnh đó, hậu quả khó lường sẽ đến với những sinh viên không hề có sở thích và thiếu “mặn nồng” đối với ngành mình đang theo đuổi. Càng học càng thấy chán với tâm trạng chỉ học thay cho cha mẹ và gia đình. Nếu không sa sút trong học tập thì những trường hợp như vậy cũng rất dễ “đứt gánh giữa đường” do thiếu niềm say mê với ngành nghề. “Cánh cửa hẹp” này không chỉ vướng ở đầu vào mà ngay cả đầu ra khi đi tìm việc cũng rất gian khổ. Cung nhiều hơn cầu dẫn đến tình trạng ế thừa nhân lực.

Học những ngành không hề thích, dù sau này có tốt nghiệp ra trường một cách êm xuôi thì các em vẫn không hứng thú với công việc mà mình đang đảm trách. Thực tế cho thấy nhiều trường hợp đã bỏ ngang nghề nghiệp để đi tìm một công việc khác phù hợp và hứng thú hơn. Không ai hiểu con bằng cha mẹ, thế nhưng có một số người lại chọn cho con những nghề mà con mình không có đủ phẩm chất và điều kiện. Họ quên rằng học ngành y, ngành sư phạm, báo chí… phải có lòng yêu nghề, có đạo đức, say mê với công việc. Học ngành du lịch, marketing, tín dụng… phải có tài ăn nói, thuyết phục khách hàng.

Nhiều bậc phụ huynh chỉ “quan tâm” các ngành có thu nhập cao mà không chú ý đến sức khỏe và thể chất của con mình. Nhiều ngành học đòi hỏi phải có cơ thể cường tráng, thể lực tốt như xây dựng, dầu khí, cơ khí… nếu con mình ốm yếu, sức khỏe có vấn đề thì cha mẹ nên cân nhắc thật kỹ. Ngoài sức khỏe thể chất, cha mẹ cũng cần quan tâm cả sức khỏe tinh thần của con mình có đáp ứng được hay không, nhất là những nghề chịu áp lực lớn về thời gian và công việc…

Gần đây, anh Nguyễn Văn Nghinh (phường Hiệp Bình Chánh, Q.Thủ Đức) phải dằn lòng bán đi căn hộ chung cư ở Q.2 với giá hơn 500 triệu đồng để có tiền trả nợ và trang trải chi phí cho đứa con gái đang theo học một trường ĐH tư thục hợp tác với nước ngoài tại TP.HCM. Tuy gia đình không khá giả gì - nếu không nói là chật vật - nhưng lúc chọn trường cho con, vợ chồng anh không để tâm đến khả năng tài chính của gia đình nên bây giờ mới chịu cảnh “phóng lao thì phải theo lao” vì mỗi tháng chi phí học của con gần chục triệu đồng. Âu đó cũng là bài học và lời cảnh báo cho những bậc làm cha làm mẹ khi đóng vai trò “quân sư” tư vấn cho con trong việc chọn ngành nghề để làm sao vẹn cả đôi bề.

Phan Ngọc Quang