Ai cũng biết phụ huynh có ảnh hưởng rất lớn đến thói quen và sở thích đọc sách của trẻ. Thế nhưng, vai trò của giáo viên và nhà trường trong việc này như thế nào thì ít người nói đến.
 |
| Muốn học sinh thích đọc sách, nhà trường cần tổ chức thư viện thực sự thu hút. Trong ảnh: Học sinh Trường Tiểu học Trần Hưng Đạo (Q.1) đọc sách tại thư viện. Ảnh: N.Trinh |
Hiện nay, nhiều người cho rằng trẻ ít quan tâm đọc sách. Có nhiều lý do về việc này; chẳng hạn, sự quan tâm tạo thói quen đọc sách của gia đình giảm đi, có quá nhiều phương tiện nghe nhìn và giải trí cá nhân… Do đó, với điều kiện của mình, nhà trường và giáo viên cần thiết có những cách để học sinh thích đọc sách hơn.
Thứ nhất, nhà trường cần tổ chức thư viện thực sự thu hút. Hiện một số thư viện trong trường gần như trở thành một nhà kho, không chỉ chứa sách mà còn là nơi để đồ dùng dạy học, các phương tiện, thiết bị khác. Do đó, thư viện phải là nơi đọc sách, với bàn ghế, ánh sáng phù hợp, có số lượng sách tương đối nhiều với nhiều thể loại, được sắp xếp ngăn nắp, khoa học, được tổ chức quản lý bằng phần mềm (có thể tra cứu từ máy tính), định kỳ được mua thêm những sách mới cần thiết…
Thứ hai, nhà trường nên định kỳ tổ chức một số cuộc thi, như thi kể chuyện sách, thi tìm hiểu về sách, thi vẽ tranh về sách. Chẳng hạn, mỗi năm có 2 dịp, Ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11 và ngày thành lập Đoàn 26-3 (hoặc thành lập Đội), nhà trường nên tổ chức các cuộc thi kể chuyện gương nhà giáo tiêu biểu từ một số cuốn sách nào đó có sẵn trong thư viện, thi tìm hiểu về những tấm gương trẻ tuổi, thi vẽ cảnh đọc sách, thi thiết kế thư viện… Những cuộc thi này là dịp để trẻ đọc sách, tìm hiểu về một số loại sách, nêu ý tưởng về sách, về thư viện. Qua đó, tạo điều kiện để trẻ quan tâm và yêu quý sách hơn. Những hoạt động này nên tổ chức rộng khắp ở các trường, tuyển chọn học sinh thi cấp quận (huyện) để tạo sự lan tỏa lớn hơn.
Thứ ba, trong bài giảng, giáo viên nên dẫn ý tưởng, hình ảnh, tư liệu… từ các sách, có nêu nguồn đầy đủ để học sinh tìm hiểu thêm, hoặc gợi ý để học sinh tìm hiểu từ những quyển sách phù hợp. Chẳng hạn, học về thơ mới, nên giới thiệu cho học sinh những nhận định của Hoài Thanh - Hoài Chân trong Thi nhân Việt Nam; học về toán THCS và THPT, nên giới thiệu để học sinh tìm một số tác phẩm của NGND Lê Hải Châu như Danh nhân toán học thế giới, Trò chơi toán học lý thú, Tuyển chọn những bài toán hay thế giới… Hay giáo viên môn giáo dục công dân cũng nên gợi ý cho học sinh tìm đọc những sách giáo dục làm người nổi tiếng như Tâm hồn cao thượng, các sách của Nguyễn Hiến Lê… Bên cạnh đó, giáo viên cũng nên có những câu hỏi mang tính gợi mở để trẻ nghĩ đến, có ấn tượng và từ đó chủ động tìm kiếm những sách mà mình quan tâm. Giáo viên môn vật lý có thể hỏi xem ai là người phát minh ra cột thu lôi, để từ đó giới thiệu với học sinh cuốn Chiến thắng thần sét, cuốn sách nói về nhà bác học Benjamin Franklin, đồng thời là người có công lớn trong việc giành độc lập cho nước Mỹ và tham gia xây dựng nước Mỹ vào ngày đầu hình thành. Giáo viên môn sinh học nên hỏi cha đẻ của thuyết tiến hóa là ai, hòn đảo mà ông từng đến để từ đó viết nên cuốn Nguồn gốc muôn loài, tác phẩm có ý nghĩa cách mạng về sự tiến hóa của con người nói riêng và thế giới sinh vật nói chung…
Thứ tư, giáo viên nên định hướng cho học sinh cách chọn sách, đọc sách hiệu quả. Chẳng hạn, để chọn được sách tốt, cần quan tâm đến tác giả, nhà xuất bản, vấn đề sách đề cập, xem mục lục để biết sách được trình bày và tổ chức thế nào, đọc thử vài trang xem có sai chính tả không. Khi đọc sách, cần đọc một cách tập trung, mệt hoặc chán thì thôi, không nên cố gắng đọc nhưng không vào được chữ nào, nên có ghi chép hoặc làm dấu để khi cần trích dẫn, tra cứu thì sẽ thuận tiện hơn (như dùng bút chì để đánh dấu, ghi ra các tờ giấy nhỏ kẹp vào sách, ghi vào sổ tay…). Với từng cuốn sách cụ thể mà giáo viên muốn học sinh đọc thì có thể gợi ý đoạn nào cần đọc kỹ, vì sao cần kỹ, cái hay nằm ở chỗ nào… Đặc biệt, có thể gợi ý có tính công thức cho người đọc sách mà nhiều người đúc kết, là: tóm tắt nội dung sách bằng 3 câu; nhận xét về điều hay (tâm đắc) bằng 3 câu; phê bình (phê phán) nội dung, hình thức sách bằng 3 câu; nếu có thể bổ sung, thì sẽ bổ sung 3 điều gì… Tức là đọc một cuốn sách để tư duy, để gợi mở cho nhiều điều khác, chứ không phải đọc xong thì thôi!
Giáo viên, nhà trường có làm được những việc đó thì hẳn sẽ góp phần làm cho trẻ thích đọc sách hơn, đam mê với sách hơn! Từ đó, tạo được nhiều điều khác có ích hơn, thiết thực hơn, có ý nghĩa hơn!
ThS. Nguyễn Minh Hải