Biểu tượng văn hóa các nước: Bài 3: Hanbok - Trang phục truyền thống của Hàn Quốc

Là một trong 10 biểu tượng tiêu biểu của văn hóa Hàn Quốc, sánh với môn võ nghệ thuật Taekwondo, dưa muối kim chi, nhạc lễ cổ Jeryeak, kịch múa mặt nạ Talchum… thì Hanbok (Hàn phục) được ví như là “cửa sổ” để nhìn vào văn hóa và xã hội của đất nước này. Những hình ảnh xa xưa nhất còn lưu lại cho đến bây giờ với bộ quần áo Hanbok mà người Hàn Quốc đã mặc được tìm thấy trên những bức tường của lăng mộ một vị vua đã trị vì cách nay 1.600 năm. Lịch sử của Hanbok cũng song hành với lịch sử của Hàn Quốc qua các triều đại Rôgôreô, Bacagiê và Xila cho đến thời Chê-xăng và đến tận ngày nay. Hanbok đã biến thiên theo dòng chảy của lịch sử, nó thể hiện những triết lý vũ trụ của văn hóa truyền thống, phong cách sống của người Hàn và đại diện xứng đáng cho nền văn hóa lâu đời, truyền thống của dân tộc.

Người Hàn Quốc quan niệm rằng con người được tạo ra bởi sự hòa hợp giữa trời - đất, nước - lửa, cây - gió. Từ  những yếu tố đó mà Hanbok đã được hình thành trong sự kết hợp giữa đường nét đến sự phong phú của màu sắc tự nhiên. Mộc mạc nhưng sang trọng, Hanbok dường như tham gia vào mọi hoạt động sống của người dân xứ Hàn. Ngay từ lúc sinh ra, các trẻ em Hàn Quốc đã mặc áo Hanbok với tên gọi là “Be Ne Ot”, và Hanbok tiếp tục được mặc trong suốt thời thơ ấu cho đến khi trưởng thành. Hanbok được may đơn giản và không có túi. Qua màu sắc, kiểu cách chúng ta có thể phân biệt được giới tính, tôn giáo hay địa vị xã hội của người đang mặc nó. Đến lúc trưởng thành Hanbok của người phụ nữ được biết đến với cái tên “Chima- Jeogori”, gồm một chiếc váy quấn dài quét đất chima và một áo khoác nhỏ jeogori. Còn Hanbok của nam giới gồm có chiếc áo khoác ngắn Ri-gô-ri và một quần dài là Baggy, quần của nam giới chỉ ngắn đến mắt cá chân nên không cản trở việc đi lại. Cả hai loại Hanbok đều có thể mặc bên trong chiếc áo dài có tên gọi là Durumagi. Song, nét độc đáo của Hanbok chính là sự kết cấu về màu sắc, vừa hài hòa vừa sinh động, lại sâu lắng, đa sắc màu với những chất liệu nhuộm tự nhiên như lá, quả và vỏ cây. Mặt khác, màu sắc của Hanbok luôn gắn liền về triết lý âm - dương và ngũ hành theo vũ trụ luận phương Đông. Người Hàn Quốc cho rằng phần dưới của bộ trang phục thuộc về tính âm - nữ giới, còn phần trên thuộc về dương - nam giới. Và gam màu thường được sử dụng là xanh da trời, vàng, đỏ, trắng và đen là những màu cơ bản của áo Hanbok tương ứng với năm yếu tố theo thuyết ngũ hành: Kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Màu trắng là màu được ưa chuộng nhất (người Hàn từ xưa vốn được gọi là bạch y dân tộc - dân tộc áo trắng) bởi nó thể hiện tính thuần khiết, sự chính trực và nét đơn giản của người Hàn Quốc. Tất nhiên, họ cũng mặc những trang phục có màu sắc rực rỡ, lộng lẫy, nhất là vào ngày cưới. Quần áo cưới tiêu biểu cho kiểu cách trang phục của hoàng gia, nữ thường mặc màu đỏ và nam mặc màu xanh. Sự kết hợp hai màu sắc này tượng trưng cho sự hòa hợp của tình yêu.

Sự đa dạng, phong phú, đặc sắc của Hanbok không chỉ có sự khác biệt theo giới tính nam - nữ, già - trẻ mà còn có loại dành cho đám cưới, đám ma, có loại đơn giản cho người nghèo hay sang trọng cầu kỳ của quý tộc… đều mang một ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Các họa tiết, hoa văn trên áo thể hiện ước muốn, hy vọng của họ. Ví như, hình tượng của quả nho, quả lựu trang trí trên y phục với ý nghĩa sinh sôi nảy nở, hoa mẫu đơn tượng trưng cho sự giàu có và quyền lực, hay hình tượng mặt trăng, mặt trời, cây thông, cây tre, con rùa, con sếu… thể hiện cho ước muốn về sự trường thọ. Bên cạnh những ước vọng về một cuộc sống tốt đẹp mà Hanbok còn chuyển tải cả một thông điệp văn hóa, qua sự phối màu và họa tiết trên áo ta có thể nhận ra vai trò và vị trí của người mặc. Chẳng hạn như trên chiếc áo nữ, các dải nơ tím ở ngực cho biết người mặc đã có chồng và người chồng còn sống, hay màu xanh da trời ở cổ tay áo chứng tỏ cô ta đã có con trai…

Trải qua nhiều thế kỷ, các nguyên liệu để tạo nên Hanbok cũng khá đa dạng. Màu sắc và kiểu dáng của Hanbok cũng rất phong phú với nhiều hình thức và thể hiện khác nhau. Ngày nay, ở Hàn Quốc, cũng như nhiều quốc gia khác, trang phục phương Tây thâm nhập sâu vào cách ăn mặc của dân chúng. Khó có thể nhìn thấy người Hàn mặc Hanbok nơi công cộng, đô thị, còn chăng chỉ là ở người lớn tuổi, hoặc ở nông thôn. Chính vì vậy mà Bộ Du lịch Hàn Quốc đã triển khai một cuộc vận động khuyến khích dân chúng mặc Hanbok. Một trong những hình thức vận động, tuyên truyền có hiệu quả nhất chính là những chiếc tem thư mang trên mình hình ảnh thân thương của những chiếc áo Hanbok duyên dáng truyền thống. Và lẽ tất nhiên, với mỗi người dân Hàn Quốc, Hanbok không thể mất đi bởi đó chính là một công trình nghệ thuật chứa đựng những đường nét màu sắc của tự nhiên và trên hết là biểu tượng cho nền văn hóa phát triển một cách sống động của người Hàn Quốc.

ThS. Nguyễn Hiếu Tín