“Thuyền trưởng vững lái con đò…”

Sinh ra trong một gia đình nhà Nho có nhiều thế hệ đi dạy học, nhà giáo Đoàn Khắc Kiên - nguyên Hiệu trưởng Trường Trung cấp Sư phạm Hà Tĩnh - đã có một thời gian lâu dài cống hiến cho sự nghiệp GD tỉnh nhà. Năm nay đã tròn 96 tuổi nhưng nhà giáo Đoàn Khắc Kiên vẫn còn nhanh nhẹn, hoạt bát trong đời sống sinh hoạt hàng ngày.

Nhà giáo Đoàn Khắc Kiên cùng vợ và hai con gái (ảnh do gia đình cung cấp)

1.Những năm đầu của thế kỷ 20 người dân xã Hương Long, huyện Hương Khê đều biết đến ông Đoàn Khắc Tịnh nổi tiếng là một thầy giáo hay chữ nên không ít người dù nghèo đói mà vẫn tìm đến gửi con cho thầy dạy học mong sớm nên người. Nối nghiệp “gõ đầu trẻ” của cha, chàng trai Đoàn Khắc Kiên bước vào nghề dạy học lúc tròn 20 tuổi. Lúc bấy giờ ngoài thời gian đi dạy, ông còn hăng hái tham gia hoạt động công tác xã hội. Đây cũng là thời gian nhiều xã vùng núi bắt đầu mở trường, nhiều GV tình nguyện vào các nơi xa hơn để mở lớp trong đó có thầy giáo trẻ Đoàn Khắc Kiên. Ban đầu là ngôi trường Cấp 1 Hương Vĩnh cách 5 cây số nhưng sau đó ông tình nguyện đi xa hơn là vào tận xã Hương Lâm cách nhà hơn 20km với cương vị là một Hiệu trưởng trẻ. Bên cạnh việc dạy chữ ở vùng cao, ông còn tập hợp thầy cô trong trường đến từng nhà vận động con em vào lớp, từ bỏ lối sống theo tập tục lạc hậu. Tuy thời gian công tác không lâu nhưng bà con dân bản vẫn nhớ ơn nhà trường nhất là thầy Hiệu trưởng Kiên đem ánh sáng văn hóa đến tận từng nhà. Mơ ước được tiếp tục nâng cao trình độ nghiệp vụ luôn được thầy giáo Kiên nung nấu trong lòng nên ông thật sự hào hứng khi được cử đi học sư phạm tại Trường Trung cấp Sư phạm Quảng Bình vào năm 1960 lúc đang là Hiệu trưởng Trường cấp 1 Hương Thịnh. Có thể nói, đây cũng là một thách thức không nhỏ vì lúc này ông đã có gia đình vợ con và cuộc sống của gia đình tất cả đều phụ thuộc vào đồng lương nhà giáo. May mắn nhờ có sự động viên của cha là nhà giáo Đoàn Khắc Tịnh và đặc biệt là lời hứa của người vợ yêu quý cố gắng chăm lo ruộng vườn nuôi các con khỏe mạnh mà ông yên tâm vững bước đi học.

2.Nhưng theo ông, có lẽ thành tích cao nhất mà ông đạt được trong thời gian này chính là 3 năm theo học cử nhân tại Trường ĐH Nông nghiệp Hà Nội. Đi học tuổi đã ngoài 40 không ít người lúc bấy giờ rất e ngại, nhưng với ông suy nghĩ đầu tiên là học để hiểu, để nâng cao nhận thức và quan trọng hơn là để gắn bó hơn với nghề mà cha mẹ và anh em mình đã chọn. Đó là lý do sau khi học xong ông tiếp tục trở lại huyện nhà với chức vụ là Hiệu trưởng Trường Cấp 3 Hương Khê. Thời gian này dù đã thành lập được 7 năm nhưng Trường Cấp 3 Hương Khê vẫn coi là ngôi trường “sinh sau đẻ muộn” với bao khó khăn trong hoàn cảnh chiến tranh bước vào giai đoạn ác liệt nhất. Không thụ động ngồi chờ sự ứng cứu của địa phương, những buổi thầy trò kéo nhau vào rừng chặt gỗ dựng thêm lớp học, đào hào tránh bom mồ hôi ướt áo, chân tay trầy xước mà vẫn hăng say. Thiếu sách giáo khoa, bút giấy không đầy đủ đời sống thầy cô gặp muôn vàn khó khăn không thể tưởng tượng được nhưng có hề chi. Dù mưa lũ bom rơi, tiếng giảng bài trong từng lớp học ngày ngày không bao giờ dứt. Nhiều thế hệ HS cứ lớn lên trong bom đạn để học lên và ra mặt trận. Thầy Hiệu trưởng thương nhất là những thầy giáo và các em HS xa nhà đi bộ hơn 20 cây số để tới trường tới lớp đều đặn. Dù được “biệt phái” về Trường Trung cấp Sư phạm Hà Tĩnh vào năm 1976 với cương vị là một Hiệu trưởng nhưng vì nặng nợ với huyện nhà và không muốn dồn tiếp gánh nặng gia đình lên vai người vợ, ông lại trở về mái trường xưa yêu dấu mà mình gắn bó thuở cơ hàn cho đến khi đủ tuổi về hưu vào năm 1980. Vài năm sau, ông cùng vợ vào Tây Nguyên sống với gia đình người em trai là Giám đốc Nông trường 719 ở tỉnh Đắk Lắk.

Tháng 5 vừa qua, nhân ngày sinh nhật của thầy giáo cũ, nhiều học trò toàn huyện Hương Khê đã gửi lời chúc mừng tới nhà giáo Đoàn Khắc Kiên, ấn tượng nhất là vần thơ của học trò cũ Phạm Huy Hoàng nay đã 65 tuổi: “Thuyền trưởng vững lái con đò/ Cho dù bão lớn sóng to không sờn/ Làm thầy chẳng tính thiệt hơn/ Bảy mươi tuổi Đảng chưa sờn áo vai/ Sinh nhật 96 ơn thầy/ Em gửi dòng chữ đong đầy tình thương”.

Nhắc lại các học trò của mình, nhà giáo Đoàn Khắc Kiên vẫn khâm phục một thế hệ thanh thiếu niên lớn lên trong gian khó mưa bom nhưng tràn đầy nghị lực vươn lên để trở thành những người con có ích cho xã hội. Mỗi khi nhìn vào danh sách 84 GV và HS Trường Cấp 3 Hương Khê là liệt sĩ đã anh dũng hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông lại bùi ngùi với cảm xúc ngưỡng vọng các đồng nghiệp và “đứa con” thân yêu của mình đã không tiếc tuổi thanh xuân để tô thắm thêm màu cờ độc lập tự do cho đất nước.

Hương Thủy