Hiện nay, nhiều người đã sống thiếu trách nhiệm dẫn đến nhiều tác hại không chỉ với bản thân người ấy mà đôi khi còn đem đến hậu quả khôn lường cho gia đình và xã hội. Để mọi người sống có trách nhiệm hơn, theo tôi, chúng ta cần phải giáo dục con người từ thời thơ ấu.
 |
| Nhà trường và phụ huynh cần cho trẻ biết sống có trách nhiệm là ngoan, biết kính trọng người lớn... Trong ảnh: Trẻ MN và TH tham gia cuộc thi vẽ về môi trường do Báo Giáo dục TP.HCM tổ chức. Ảnh: N.Trinh |
Có người cho rằng: Trẻ em biết gì mà sống có trách nhiệm! Thế nhưng, chính ở chỗ các em chưa biết gì thì việc giáo dục trẻ sống có trách nhiệm mới đơn giản hơn. Bởi có sự dạy bảo, định hướng, kiểm tra, điều chỉnh… của người lớn từ khi còn thơ, sống có trách nhiệm với trẻ sẽ là thói quen, là điều phải làm; và các em sẽ không có sự băn khoăn là làm như thế mình có bị thiệt thòi, thua kém người khác không như một số người trưởng thành sống thiếu trách nhiệm đã từng tự vấn mình như thế. Thực tế, việc giáo dục trẻ sống có trách nhiệm với bản thân, với gia đình, với xã hội không phải là giáo dục giáo điều, là buộc trẻ thực hiện những việc gì to tát mà là hướng trẻ đến những điều đúng, điều cần làm trong cuộc sống.
Trước tiên, chúng ta cần giáo dục các em sống có trách nhiệm với bản thân. Sống có trách nhiệm với bản thân đầu tiên là yêu quý chính mình, yêu quý hình hài mà cha mẹ đã tạo ra, làm cho bản thân mình ngày càng đẹp hơn, hoàn hảo hơn. Chúng ta dạy các em phải biết giữ gìn vệ sinh cá nhân, bảo vệ sức khỏe, luyện tập thể dục thể thao để có một cơ thể sạch sẽ, khỏe mạnh hơn, đẹp đẽ hơn trong mắt mọi người. Các em cần biết tránh xa rượu bia, thuốc lá, ma túy…, những chất độc gây hại đến cơ thể mình, làm cơ thể mình tàn tạ, suy kiệt đi. Người lớn cần tập các em những kỹ năng để tự phục vụ mình như giặt ủi, nấu ăn, may vá…, vì đó là hành trang cần thiết của mỗi con người để không phải nhờ vả, phụ thuộc vào ai những điều nhỏ nhặt ấy mai sau.
Sống có trách nhiệm với bản thân là có lòng tự trọng. Các em phải hiểu cần cố gắng học tập, lao động để tự nuôi sống bản thân trong tương lai để không ăn bám vào người khác, làm người khác khinh thường bản thân mình. Các em phải biết giữ lời hứa, phải trung thực, “nói chín thì phải làm mười”, biết nói điều hay - làm việc tốt... để mọi người tin tưởng, tôn trọng mình.
Thầy cô và các bậc phụ huynh cần cho trẻ hiểu sống có trách nhiệm với gia đình đơn giản là ngoan ngoãn, kính trọng, hiếu thảo với ông bà cha mẹ; yêu thương anh chị em trong gia đình; biết quan tâm đến mọi người trong gia đình… Chúng ta cần dạy các em thể hiện lòng kính trọng, hiếu thảo, yêu thương bằng những hành động cụ thể như đi thưa về trình, phụ giúp công việc nhà, chăm sóc người thân khi bệnh hoạn, nhường nhịn anh chị em trong sinh hoạt… Một cành hoa tặng mẹ trong ngày 8-3 thật đáng quý nhưng không thể bằng nấu nồi cơm, lau cái nhà… hằng ngày phụ mẹ. Một câu nói “Con thương ba lắm!” đáng yêu lắm nhưng không thể bằng việc rót cho ba ly nước mát khi ba đi làm về… Giáo dục trẻ sống có trách nhiệm với cộng đồng, với xã hội cũng bắt đầu từ môi trường gần gũi nhất với các em là nhà trường. Thầy cô cần hướng dẫn, nhắc nhở các em chấp hành tốt nội quy trường lớp như đi học đúng giờ, mặc đồng phục, không xả rác bừa bãi, đoàn kết, thân ái với bạn bè, giữ gìn kỷ luật, vâng lời thầy cô… Động viên các em tích cực tham gia các phong trào như đóng góp cho đồng bào vùng lũ lụt thiên tai, nuôi heo đất giúp bạn nghèo vui xuân… Khi trẻ đã hình thành được thói quen sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và nhà trường thì các em đã và sẽ đi dần đến sống có trách nhiệm với xã hội một cách nhẹ nhàng. Giáo dục các em sống có trách nhiệm với xã hội cũng từ những việc nhỏ như bảo vệ môi trường, chấp hành đúng Luật Giao thông, giữ trật tự nơi công cộng… Thực hiện được những điều ấy là trẻ đã biết sống có trách nhiệm với cộng đồng.
“Tre non dễ uốn”, từ những việc nhỏ được cha mẹ và thầy cô dạy dỗ, các em sẽ hình thành dần những suy nghĩ sâu sắc, những cư xử, hành động tốt đẹp trong cuộc sống. Các em sẽ là người sống có trách nhiệm ngay trong tuổi nhỏ và sẽ là một công dân sống có trách nhiệm trong tương lai mà gia đình và xã hội mong ước.
Lê Phương Trí
(Giáo viên Trường TH Đống Đa, Q.4, TP.HCM)