Việt Nam là quốc gia nằm trong vành đai sỏi của thế giới và được xếp vào nhóm có tỉ lệ sỏi tiết niệu cao nhất thế giới. Điều trị sỏi chiếm khoảng 40-60% số bệnh nhân điều trị trong khoa tiết niệu. Việc ăn uống không phù hợp sẽ ảnh hưởng đến việc tái phát sỏi…
Các bác sĩ Bệnh viện Bình Dân phẫu thuật sỏi tiết niệu của bệnh nhân
Có nhiều loại sỏi
Sỏi có thể tái đi tái lại nhiều lần. Theo đó, bên cạnh việc phát triển các phương pháp lấy sỏi tiên tiến, hiện nay nhiều bệnh viện đã triển khai xét nghiệm phân chất sỏi.
TS.BS Đỗ Anh Toàn - Bệnh viện Bình Dân - cho biết, sau khi sỏi niệu được lấy ra khỏi cơ thể qua can thiệp không xâm lấn, phẫu thuật hoặc lý tưởng nhất là người bệnh tự tiểu ra sỏi nhỏ; các chuyên gia sẽ dùng hệ thống máy để tìm ra những loại tinh thể có trong sỏi. Qua đó sẽ phát hiện các loại sỏi như: sỏi dạng hợp chất canxi oxalate monohydrate và brushite (là những loại sỏi cứng, khó bị tán vỡ bằng kỹ thuật tán sỏi ngoài cơ thể); sỏi dạng axit uric (loại sỏi vốn hình thành trong nước tiểu có tính axit); sỏi canxi phosphate (là loại sỏi hình thành trong nước tiểu có tính kiềm).
“Sự hiện diện của một số loại tinh thể có thể gợi ý sự tồn tại của một bệnh tiềm ẩn. Ví dụ, sỏi canxi phosphate thường gặp ở người bệnh cường tuyến cận giáp nguyên phát và nhiễm toan ống thận xa; sỏi struvite hình thành khi có nhiễm trùng đường tiết niệu trên; sỏi axit uric phổ biến hơn ở những người đái tháo đường, gout, béo phì”, bác sĩ Toàn thông tin.
Chế độ dinh dưỡng ngăn sỏi tái phát
Đối với sỏi axit uric, loại sỏi gặp ở 10-20% người mắc sỏi niệu và có nguy cơ tái phát cao, người bệnh nên hạn chế các thực phẩm giàu đạm, purin như thịt bò, các loại thịt mỡ, nội tạng động vật, trứng cá, cá cơm, cá mòi, tôm, tép, nấm, bia…
Đối với sỏi canxi oxalate, loại sỏi thường gặp ở 30-60% người mắc sỏi niệu, thường có liên quan tới tăng canxi niệu, tăng oxalate máu, tăng uric niệu, giảm magie niệu và giảm citrate niệu. Người bệnh không nên ăn nhiều thực phẩm giàu oxalate như các loại quả mọng (dâu tây, mâm xôi, nho, kiwi, cam, mận); các loại rau củ (rau bina, đậu bắp, củ cải, cà tím, khoai lang, bí, cà chua, cà rốt). Đồng thời cần tránh ăn nhiều các loại đậu, hạnh nhân, hạt điều, đậu phộng, thức uống pha rượu mạnh với hoa quả, nước trái cây (trừ nước chanh). Người bị sỏi canxi oxalate có thể dùng các sản phẩm từ sữa, chuối, dưa lưới, xà lách, cải thìa, súp lơ, đu đủ, ớt chuông.
“Người bệnh có sỏi canxi oxalate cũng lưu ý bổ sung canxi đầy đủ. Canxi sẽ kết hợp với oxalate trước khi đến thận, làm giảm nguy cơ hình thành sỏi thận. Do đó, nếu chế độ ăn thiếu canxi khiến lượng oxalate đến thận nhiều hơn, tăng nguy cơ hình thành sỏi thận. Các nghiên cứu cho thấy, thay vì kiêng các thực phẩm chứa nhiều oxalate trong chế độ ăn mỗi ngày, người bệnh có thể ăn thức ăn giàu canxi kèm với thức ăn giàu oxalate. Vì vậy, quan niệm kiêng thực phẩm giàu canxi là chưa chính xác và có thể tăng nguy cơ mắc sỏi thận”, bác sĩ Toàn nhấn mạnh.
“Việc phòng ngừa chung sỏi niệu không quá khó. Phòng ngừa sỏi thật sự mang lại lợi ích lớn cho sức khỏe khi người bệnh tránh được nguy cơ phải phẫu thuật lấy sỏi. Điều này cũng giúp giảm gánh nặng kinh tế đáng kể. Sỏi tiết niệu đã được chứng minh là có liên quan tới nguy cơ mắc bệnh thận mạn tính, bệnh thận giai đoạn cuối khi thận đã mất hoàn toàn chức năng không thể phục hồi và phải phụ thuộc chạy thận nhân tạo, ghép thận để duy trì sự sống”, PGS.TS.BS Nguyễn Phúc Cẩm Hoàng - Phó Giám đốc Bệnh viện Bình Dân - nói.
Kim Anh