TP.HCM có tiềm năng và lợi thế phát triển giao thông thủy phục vụ vận tải hàng hóa, hành khách và du lịch, tuy nhiên chưa được đầu tư xứng tầm. Theo Sở GTVT TP, trong 30 năm tới, TP cần hơn 21.000 tỷ đồng đầu tư nhằm phát huy lợi thế giao thông thủy.
Khách du lịch trên tuyến buýt sông Sài Gòn
Theo Sở GTVT TP, TP hiện có 110 tuyến sông, rạch có chức năng giao thông thủy với tổng chiều dài 975km, bao gồm cả tuyến thủy nội địa, tuyến hàng hải cùng hệ thống cảng biển, cảng thủy nội địa. Hệ thống đường thủy xen kẽ trong nhiều khu vực nội thành và ngoại thành, hình thành các trục giao thông kết nối từ trung tâm TP về các hướng, trong đó có kết nối đến các vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và đồng bằng sông Cửu Long. Đây là thế mạnh mà không phải địa phương nào cũng có được.
Tuy nhiên, theo ông Bùi Hòa An - Phó Giám đốc Sở GTVT TP, hiện nay tỷ trọng đầu tư cho đường thủy nội địa so với việc đầu tư toàn ngành GTVT chưa cao, trong khi vận tải đường thủy nội địa chiếm 48% tổng tải trọng vận chuyển của cả nước nhưng 80% vốn đầu tư lại dành cho mạng lưới đường bộ. Cụ thể, tại TP.HCM sản lượng vận tải hàng hóa bằng đường thủy năm 2019 chiếm 34,6% so với vận tải bằng đường bộ. Trong khi đó, tỷ trọng đầu tư cho đường thủy trong 5 năm gần đây chỉ đạt 5,4%, tổng số vốn đầu tư cho mạng lưới giao thông đường thủy chỉ đạt 1.488 tỷ đồng so với 27.000 tỷ đồng cho ngành giao thông đường bộ.
Báo cáo gửi Cục Đường thủy nội địa Việt Nam mới đây của Sở GTVT TP, trong 30 năm tới TP cần hơn 21.000 tỷ đồng đầu tư nhằm phát huy lợi thế giao thông thủy. Trong đó, tổng số vốn gồm hơn 4.100 tỷ đồng đầu tư cho luồng tuyến, các dự án cảng. Chi phí duy tu, bảo trì các tuyến đường thủy khoảng 570 tỷ đồng mỗi năm, trong 30 năm cần hơn 17.000 tỷ đồng.
Theo Sở GTVT, hầu hết các tuyến giao thông thủy trọng điểm hiện nay đều bị vướng các công trình vượt sông với tĩnh không, khẩu độ không đảm bảo, ảnh hưởng đến quá trình khai thác vận tải thủy. Cụ thể, trong 92 tuyến đường thủy nội địa có năm tuyến đường thủy nội địa quốc gia có tổng cộng 218 cầu. Trong đó, 102 cầu trên 66 tuyến không đảm bảo tĩnh không, khẩu độ theo quy hoạch. Từ năm 2009 đến nay có 48 cầu được cải tạo nâng cấp, song chủ yếu để giải quyết ùn tắc giao thông đường bộ, chưa vì mục tiêu đầu tư đạt chuẩn cấp sông trên toàn tuyến.
TS. Ngô Văn Trường (chuyên gia giao thông thủy) khẳng định, mặc dù TP có nhiều lợi thế để phát triển giao thông thủy, nhiều năm nay TP đã quan tâm đầu tư nhưng chưa thật sự xứng tầm. Tiềm năng lớn nhưng chưa khai thác triệt để là điều đáng tiếc. Việc tập trung đầu tư khai thác giao thông thủy tại TP là cần thiết và cấp bách. Để đầu tư đồng bộ và xứng tầm hệ thống giao thông thủy phục vụ khai thác vận tải hàng hóa, du lịch, TP cần một nguồn vốn lớn, vì vậy rất cần nhiều nguồn lực khác nhau. Thực tế, nhiều doanh nghiệp, cá nhân trong và ngoài nước cũng rất muốn tham gia đầu tư vào lĩnh vực này nhưng chưa có cơ chế, chính sách cụ thể.
Ông An cũng cho rằng trong thời gian tới, ngoài nguồn vốn đầu tư hạ tầng đường thủy sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, cần phải có giải pháp huy động vốn. Đặc biệt là huy động nhiều nguồn vốn khác nhau, thực hiện nhiều phương thức, đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư.
Để thu hút nguồn vốn đầu tư, theo ông An, cần xây dựng cơ chế sử dụng quỹ đất trên hành lang bờ sông, kênh rạch cho tổ chức, cá nhân thuê để xã hội hóa đầu tư kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa. Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư khai thác hạ tầng giao thông đường thủy nội địa cũng là cách để tạo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước.
Theo kế hoạch giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Sở GTVT sẽ tập trung vào đầu tư luồng tuyến giao thông đường thủy nội địa kết nối đến cảng biển. Theo đó, ba hướng liên kết mới gồm: bốn tuyến từ nội thành đến cảng Hiệp Phước (huyện Nhà Bè); ba tuyến kết nối khu Đông TP tới cảng Cát Lái, (Q.2) và hai tuyến cảng vành đai.
Bên cạnh đó, Sở GTVT cũng sẽ tập trung phát triển ngành dịch vụ logistics trên địa bàn TP với các trung tâm logistics, gồm Long Bình, Cát Lái, Linh Trung, Khu Công nghệ cao, Tân Kiên, Củ Chi, Hiệp Phước.
TP cũng tập trung ưu tiên đầu tư cảng thủy nội địa - cảng cạn theo đúng quy hoạch của Thủ tướng Chính phủ và Bộ GTVT đã phê duyệt. Đồng thời, nhằm tăng kết nối vùng, TP và các tỉnh Đông Nam bộ, sở sẽ thông qua năm tuyến đường thủy nội địa gồm: Sài Gòn - Mộc Hóa (sông Vàm Cỏ Tây), Sài Gòn - Hiếu Liêm (sông Đồng Nai), Sài Gòn - Thị Vải, Sài Gòn - Bến Súc, Sài Gòn - Bến Kéo (sông Vàm Cỏ Đông). Hướng về các tỉnh Tây Nam bộ cũng có năm tuyến: Duyên hải Sài Gòn - Cà Mau và tuyến ven biển từ TP.HCM đến Kiên Giang, Sài Gòn - Hà Tiên, Sài Gòn - Kiên Lương, Sài Gòn - Cà Mau.
M.T-Đ.T