Năm 2016 khép lại với nhiều kết quả đáng ghi nhận của ngành giáo dục (GD) trong quá trình triển khai đổi mới căn bản và toàn diện, bên cạnh đó cũng còn nhiều trăn trở về những việc ngành còn có thể làm tốt hơn. Nhân dịp năm mới 2017, Giáo dục TP.HCM đã có cuộc trao đổi với Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ để lắng nghe những chia sẻ và dự định của ngành trong năm 2017.
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết: Năm 2016 ngành GD tiếp tục thực hiện đổi mới căn bản và toàn diện theo tinh thần Nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và là năm đầu tiên đưa Nghị quyết Đại hội XII của Đảng vào cuộc sống. Trên cơ sở kế thừa, phát huy những thành tựu, nỗ lực của toàn ngành những năm qua, xác định rõ yêu cầu, trách nhiệm của ngành trước sự vận động, thay đổi của đất nước, nhiều quyết sách, chính sách GD trong năm 2016 đã có tác động tích cực, góp phần làm thay đổi suy nghĩ, cách thức quản lý và hoạt động của cả hệ thống GD từ Trung ương đến địa phương.
Ban hành khung cơ cấu hệ thống GD quốc dân và khung trình độ quốc gia Việt Nam là điểm nhấn quan trọng hàng đầu trong năm 2016. Khung trình độ quốc gia Việt Nam với cấu trúc thành 8 bậc phù hợp với cơ cấu hệ thống GD quốc dân và văn bản pháp luật hiện hành. Trên tinh thần cầu thị và lắng nghe, năm 2016, ngành GD đã mạnh dạn nhìn lại những quy chế, quy định còn hạn chế để thay đổi, bổ sung và hoàn thiện như Thông tư 22 về đánh giá học sinh tiểu học, Quy chế đào tạo tiến sĩ hay nghị định quy định về hợp tác đầu tư của nước ngoài trong lĩnh vực GD đang trong quá trình hoàn thiện với nhiều điểm mới hứa hẹn sẽ tạo ra những chuyển biến tích cực về chất lượng đào tạo.
Việc quy chế thi và quy chế tuyển sinh được công bố sớm hơn mọi năm đã giúp cho các địa phương, các nhà trường có đủ thời gian chuẩn bị; học sinh sẽ chuẩn bị tốt kiến thức, kỹ năng và không gặp trở ngại với phương án thi mới này.
Năm 2016 tiếp tục là một năm khẳng định vị thế của GD Việt Nam với thế giới khi 8 đoàn học sinh tham dự các kỳ thi Olympic khu vực và quốc tế đều mang về huy chương vàng, trong đó có huy chương vàng môn sinh học chúng ta phải chờ đợi 15 năm qua. Cũng trong năm 2016, Việt Nam đã tổ chức thành công kỳ thi Olympic quốc tế sinh học lần thứ 27 với sự tham gia của hơn 250 học sinh đến từ 68 quốc gia và vùng lãnh thổ. Những ngày cuối cùng của năm 2016, chúng ta đón nhận một tin vui nữa khi theo kết quả PISA 2015, Việt Nam xếp thứ 8 về lĩnh vực khoa học trên tổng số 72 quốc gia tham gia đánh giá.
PV: Ngành GD đã có nhiều nỗ lực trong năm qua nhưng dường như xã hội vẫn kỳ vọng nhiều hơn nữa vào ngành vì thế mà chưa phải đã hết những băn khoăn từ dư luận. Bộ trưởng nhìn nhận những hạn chế, khó khăn của ngành trong năm qua là gì?
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Bên cạnh những kết quả đã đạt được, ngành GD cũng thẳng thắn nhìn nhận những việc còn hạn chế, chưa làm được.
Trong xây dựng và thực hiện chính sách về GD và đào tạo cần đề cao tính thực tiễn và hiệu quả thực sự trong quá trình triển khai. Mặc dù trước khi xây dựng chính sách đều có nghiên cứu, khảo sát nhưng thực tế cho thấy đâu đó vẫn còn những điểm chưa phù hợp, khó triển khai trong thực tiễn.
Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý GD còn bất cập, cơ cấu chưa hợp lý, trình độ không đồng đều. Vẫn còn một bộ phận cán bộ quản lý, giáo viên chưa theo kịp yêu cầu đổi mới. Công tác dự báo, lập kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý GD chưa thật hiệu quả, chưa sát với nhu cầu sử dụng.
Nguồn lực đầu tư còn hạn chế so với yêu cầu phát triển của ngành. Cơ sở vật chất trường, lớp học còn thiếu thốn. Ở một số địa phương nguồn kinh phí đầu tư cho cơ sở vật chất trường, lớp còn hạn hẹp, đầu tư còn dàn trải, hiệu quả chưa cao. Công tác xã hội hóa trong đầu tư cho GD chưa đạt như mong muốn.
Chất lượng GD, nhất là chất lượng GD ĐH chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Việc tăng quy mô GD ĐH không tương xứng với các điều kiện bảo đảm chất lượng, trong khi công tác dự báo nhu cầu thị trường lao động chưa được quan tâm đúng mức dẫn tới chất lượng đào tạo chưa tốt. Chương trình đào tạo chậm được đổi mới, còn nặng về lý thuyết, thiếu tính thực tiễn, thiếu sự gắn kết giữa Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp.
Đến nay mặc dù ngành GD đã thực hiện phân cấp tối đa cho các địa phương song sự chủ động vào cuộc của các cấp chính quyền ở một số địa phương vẫn chưa được thể hiện rõ nét. Một số nơi chưa sát sao phát hiện và chủ động để có các giải pháp khắc phục trước các vấn đề GD-ĐT của địa phương.
Nhìn vào những khó khăn, hạn chế như Bộ trưởng đã nêu có thể thấy năm 2017 sẽ là năm ngành GD có rất nhiều việc phải làm. Đó sẽ là những việc gì thưa Bộ trưởng?
Tiếp tục triển khai 9 nhóm nhiệm vụ chủ yếu và 5 giải pháp cơ bản được đặt ra cho năm học 2016-2017 và những năm tiếp theo, bước sang năm 2017, ngành GD sẽ tăng cường kỷ cương, nền nếp và nâng cao chất lượng GD toàn diện trong các cơ sở GD-ĐT.
Năm 2017, ngành GD sẽ tập trung rà soát, đánh giá thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý GD các cấp theo chuẩn, tiêu chuẩn ban hành, từ đó xây dựng chương trình, kế hoạch và tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lý GD đạt chuẩn. Hiện nay, ngành cũng đang triển khai tái cơ cấu các trường sư phạm theo hướng giảm bớt số lượng để nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu đổi mới.
Nhằm nâng cao chất lượng GD ĐH, năm 2017 sẽ là năm đẩy mạnh công tác kiểm định chất lượng GD ĐH, công khai, minh bạch các điều kiện đảm bảo chất lượng và kết quả kiểm định, xếp hạng. Từ đó quy hoạch lại mạng lưới các cơ sở GD ĐH phù hợp với nhu cầu nhân lực của đất nước.
Để triển khai được những nhiệm vụ nói trên, toàn ngành GD sẽ phải nỗ lực, đồng lòng hơn nữa. Niềm tin của xã hội chính là động lực quan trọng để ngành có thể hoàn thành được những mục tiêu, nhiệm vụ đề ra.
Bộ trưởng đã nói đến niềm tin của xã hội dành cho GD. Vậy, tiếp tục tạo dựng niềm tin có phải là thông điệp của ngành GD trong năm 2017?
GD là một ngành đặc thù với sự tác động rộng lớn. Một người đi học là biết bao người dõi theo, vì thế sự kỳ vọng dành cho ngành là hết sức lớn lao. Kỳ vọng luôn là động lực nhưng cũng là áp lực đối với toàn ngành.
GD là lâu dài nên không thể nóng vội, các vấn đề đặt ra cho GD cũng không thể giải quyết ngay trong ngày một ngày hai, có những vấn đề sẽ không bao giờ kết thúc, bởi hoàn thành ở mức độ này sẽ đặt ra đòi hỏi ở mức độ cao hơn. Vì thế, ngành GD cần sự đồng hành kiên trì và niềm tin vững vàng của đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý GD, các bậc phụ huynh và của toàn xã hội.
Năm 2017 sẽ tiếp tục là một năm lắng nghe, đổi mới và hành động của toàn ngành GD.
Nhân dịp chuẩn bị đón xuân Đinh Dậu, thay mặt lãnh đạo Bộ GD-ĐT, tôi xin gửi lời cảm ơn và lời chúc mừng năm mới tốt đẹp nhất tới các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, các thầy cô giáo, các bậc phụ huynh, những người đã luôn dành sự quan tâm, đồng hành cùng với ngành GD trong suốt một năm qua. Chúc các em học sinh, sinh viên trong cả nước có một năm mới với những tiến bộ và thành công mới!
Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!
Thiên Lam (thực hiện)