Kiểm toán Nhà nước (KTNN) vừa có kết luận đề án đào tạo 23.000 tiến sĩ của Bộ GD-ĐT bị thất bại là do đánh giá không sát thực tế. Đồng thời kiến nghị về xử lý tài chính đối với Bộ GD-ĐT, buộc nộp lại ngân sách hơn 50 tỷ đồng...
 |
| Các NCS nhận bằng tiến sĩ tại Việt Nam. Ảnh: I.T |
Đề án đào tạo giảng viên có trình độ tiến sĩ (TS) các trường ĐH, CĐ giai đoạn 2010-2020 (Đề án 911) triển khai theo Quyết định 911/QĐ-TTg ngày 17-6-2010 của Thủ tướng, với tổng kinh phí 14.000 tỷ đồng. Mục tiêu chung của đề án là tăng tỷ lệ giảng viên có trình độ TS trong các trường ĐH, CĐ của cả nước, phấn đấu đến năm 2020 bổ sung được ít nhất 20.000 TS, góp phần nâng cao chất lượng GD ĐH Việt Nam.
Cụ thể là đào tạo 23.000 TS, trong đó 10.000 TS đào tạo tại các trường ĐH có uy tín trên thế giới; 3.000 TS đào tạo theo hình thức phối hợp, liên kết giữa các trường ĐH Việt Nam với trường ĐH ở nước ngoài; khoảng 10.000 TS đào tạo trong nước.
Tuy nhiên, triển khai đến hết năm 2016, đề án đã bộc lộ hàng loạt hạn chế, không đạt mục tiêu đề ra, dẫn đến việc Bộ GD-ĐT phải dừng tuyển sinh từ năm 2017. Cụ thể, mục tiêu đặt ra trong Đề án 911 là từ năm 2012 đến 2016 đào tạo 12.800 TS (gồm 5.700 chỉ tiêu đào tạo trong nước, 5.800 chỉ tiêu đào tạo ở nước ngoài và 1.300 chỉ tiêu đào tạo phối hợp). Tuy nhiên, theo báo cáo của KTNN, giai đoạn 2012-2016 chỉ tuyển được 2.062 nghiên cứu sinh (NCS) đào tạo trong nước, đạt 36% chỉ tiêu. Trong đó, có 703 NCS đến thời hạn kết thúc thời gian nghiên cứu nhưng mới chỉ có 165 NCS hoàn thành khóa học, bảo vệ thành công luận án đúng thời hạn (đạt tỷ lệ hơn 23%); 538 NCS (gần 77%) bảo vệ luận án chậm hoặc chưa bảo vệ luận án. Trong số NCS được tuyển có 143 người bỏ học hoặc chuyển sang nghiên cứu đại trà.
Đối với đào tạo phối hợp, trong số 1.300 chỉ tiêu chỉ có một NCS đang học tập nghiên cứu tại Pháp. Trong khi đó, từ năm 2012 đến hết năm 2016, có 2.926 người trúng tuyển đào tạo ở nước ngoài nhưng chỉ có 1.961 người (đạt gần 34% chỉ tiêu) được làm thủ tục đi học. Điều đáng nói, số tuyển sinh đào tạo ở nước ngoài nêu trên không phải hoàn toàn do Đề án 911 thực hiện mà có 655 người thuộc danh sách do Đề án 356 (đề án đào tạo TS giai đoạn 2005-2010) tuyển vượt chỉ tiêu theo quy định chuyển sang. Như vậy kết quả tuyển sinh đào tạo ở nước ngoài của Đề án 911 thực chất chỉ có 1.306 NCS (gần 23% so với chỉ tiêu). Trong đó, có 549 NCS hoàn thành khóa học, bảo vệ thành công luận án (tốt nghiệp đúng thời hạn là 387 người, còn lại tốt nghiệp chậm từ một đến hai năm); 186 NCS hết thời hạn nghiên cứu nhưng chưa tốt nghiệp. Ngoài ra còn có 45 NCS ở nước ngoài bỏ học.
Cũng theo kết quả kiểm toán, điều kiện đầu ra theo Đề án 911 của Bộ GD-ĐT yêu cầu cao hơn so với các quy định tại Quy chế đào tạo TS nói chung ban hành kèm theo Thông tư số 10/2009. Thế nhưng, các chương trình đào tạo không khác biệt nhiều so với đào tạo TS đại trà (không đi thực tập nước ngoài, giáo trình chung không có sự khác biệt, không có thời gian đào tạo tập trung)…
Báo cáo cũng chỉ ra việc các NCS đào tạo ở nước ngoài không về nước khó có khả năng thu hồi kinh phí bồi hoàn ngân sách nhà nước do thiếu chế tài thực hiện… Thực tế có một số NCS bỏ học hoặc không quay về cơ sở phái cử với số tiền bồi hoàn tương đối lớn. Dù đã có công văn gửi trực tiếp đến các đơn vị tuyển dụng, quản lý NCS yêu cầu hoàn thiện thủ tục bồi hoàn nhưng vẫn chưa kịp thời thu hồi nộp ngân sách.
KTNN đánh giá đề án thiếu cơ sở khảo sát, không sát thực tế, dẫn đến mục tiêu không thực hiện được cả về số lượng đào tạo TS, kinh phí và nguồn hình thành. Mức kinh phí hỗ trợ của đề án thấp trong khi yêu cầu ràng buộc trách nhiệm của NCS cao hơn chương trình đại trà, không phù hợp về trách nhiệm và quyền lợi nên chưa thu hút được ứng viên tham gia. Việc phối hợp với các bộ, ngành chưa tốt, thực hiện chế độ tài chính chậm. Đặc biệt, công tác chỉ đạo điều hành của Bộ GD-ĐT thiếu quyết liệt và thiếu cơ chế phối hợp đồng bộ triển khai nhiệm vụ với các đơn vị liên quan đến đề án.
Theo đó, KTNN kiến nghị về xử lý tài chính đối với Bộ GD-ĐT, buộc nộp lại ngân sách hơn 50 tỷ đồng là học phí của NCS tại Cục Hợp tác quốc tế (từ năm 2012 đến ngày 30-7-2017); 424 triệu đồng chi sai chế độ; 207 triệu đồng kinh phí thu hồi do NCS bỏ học. Bộ GD-ĐT phải hủy dự toán nguồn kinh phí đề án hơn 2,8 tỷ đồng và giảm kinh phí quyết toán năm 2016 hơn 48 triệu đồng. Đối với các bộ, ngành kiểm tra đối chiếu tổng số xử lý tài chính là hơn 6,3 tỷ đồng.
Minh Hà