Diễn đàn “Dạy và học như thế nào để đúng định hướng cá thể hóa?”: Phát huy tính tích cực của HS

Trước hết trong khâu thiết kế, GV phải chuẩn bị tốt các điều kiện cơ bản sau:Chia nhóm HS trong lớp. Mỗi nhóm tối thiểu 4 đến 6 HS, tùy theo sĩ số để tất cả các thành viên nhóm được góp sức mình tham gia xây dựng bài học. Đây là cơ hội tạo điều kiện cho các em thể hiện ý kiến và “bản lĩnh” cá nhân. Về đồ dùng dạy học, các dụng cụ thí nghiệm, hóa chất, phiếu học tập, máy vi tính, màn hình… phải trong tư thế sẵn sàng phục vụ kịp thời cho tiết học. Ngoài ra, GV chuẩn bị các phiếu học tập để các em chuẩn bị bài theo yêu cầu trước đó. Trong quá trình lập kế hoạch bài giảng, GV có thể thay đổi các phần trong từng bài cho phù hợp với điều kiện cụ thể của tiết dạy nếu thấy cần thiết. Vận dụng, phối hợp linh hoạt các phương pháp theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập. Phát huy tính chủ động tích cực của HS theo phương châm “những gì HS nghĩ được, nói được, làm được thì GV không nên làm thay, nói thay”. GV phải dám đổi mới quan điểm sư phạm trên tinh thần dân chủ và hướng về cá thể thay cho sự áp đặt với số đông. Quan hệ thầy trò là quan hệ hợp tác, trao đổi, lắng nghe - không còn là sự truyền thụ một chiều. Ngoài ra, GV nắm bắt được HS có sở trường gì lẫn sở đoản gì để có biện pháp giáo dục thích hợp.

Để tạo “đất” cho mọi đối tượng trong lớp hoạt động, theo tôi, tiết dạy cần đảm bảo các nội dung sau:

- Tổ chức hoạt động nhóm, hoạt động hợp tác, rèn luyện kỹ năng đánh giá và tự đánh giá kết quả đạt được: GV giao nhiệm vụ rõ ràng cho từng nhóm, quan sát các hoạt động nhóm, yêu cầu nhóm tổng hợp và thu nhận các ý kiến. Sau khi đại diện các nhóm trình bày ý kiến trước lớp và ghi nhận ý kiến phản hồi từ các nhóm, GV tổng hợp ý kiến và bổ sung (nếu có). Cuối cùng là HS tự rút ra kết luận và ghi nhận bài học. Những ý kiến của các em có thể chưa đúng, chưa hay nhưng không vì thế mà bác bỏ. Bước đầu phải tăng “gia vị” để các em yêu thích bộ môn, HS yếu - kém có động lực vươn lên, các em khá - giỏi sáng tạo và năng động hơn. Khi gặp những câu hỏi khác nhau giữa các nhóm, GV nên khuyến khích các em phản biện để tìm ra mặt thành công và ý kiến đúng trong đó. Học theo hướng cá thể hóa cho phép HS tự đánh giá và rèn luyện cho tới khi đạt được các kĩ năng sư phạm mới thôi.

- Rèn luyện kĩ năng thực hành thí nghiệm: Hóa học là môn khoa học thực nghiệm, nên thao tác thí nghiệm, kĩ năng quan sát - nhận xét - giải thích hiện tượng thí nghiệm rất cần thiết và quan trọng. Các em có thể tự thao tác rút ra kết quả và các thao tác thí nghiệm cần thiết sau khi được thầy cô “dọn đường”. Các bộ hóa chất, hóa cụ thí nghiệm cho từng nhóm phải được trang bị đủ để các em tự tay làm thí nghiệm và sau đó chủ động tìm ra kiến thức.

- Khi GV cùng làm với HS thì tư duy logic được hình thành thông qua các hoạt động như: quan sát, nhận xét, phân tích, so sánh, đối chiếu… trong quá trình hợp tác theo nhóm hay hoạt động nhóm hoặc hoạt động cá nhân. Để đạt được điều đó GV phải chuẩn bị hệ thống câu hỏi phù hợp, kích thích được tính tích cực của từng đối tượng giỏi - khá, trung bình - yếu.

- HS tự rút ra kết luận và tự ghi bài. Đây là điểm đổi mới trong phương pháp. GV không đọc cho HS chép mà trên cơ sở quan sát thảo luận rồi rút ra kết luận để ghi bài. Thầy cô đóng vai trò là người định hướng, dẫn dắt, bổ khuyết kiến thức cho các em. Muốn vậy, HS phải chuẩn bị trước ở nhà, đến lớp phải tập trung chú ý cao, biết quan sát nhận xét, lắng nghe phần thảo luận các nhóm, phần trả lời của bạn bè và phần đánh giá bổ khuyết của GV. Có như vậy HS mới rút ra được kết luận một cách đầy đủ, rõ ràng, logic. Tuy nhiên hóa học là môn các em mới làm quen từ lớp 8 nên tư duy bộ môn còn hạn chế. Vì thế, GV phải thường xuyên kiểm tra bài ghi của HS bằng nhiều hình thức khác nhau để đảm bảo nội dung cơ bản nhất, trọng tâm nhất.

(GV môn hóa Trường THCS Châu Văn Liêm, Phú Nhuận)