Năm 2005, sự ra đi của soạn giả Thu An (nổi tiếng với hàng trăm kịch bản sân khấu cải lương cho các đoàn Hương Mùa Thu, Kim Chưởng, Thủ Đô, Thanh Minh Thanh Nga...) để lại bao niềm thương tiếc cho khán giả hâm mộ. Dù 10 năm đã trôi qua, nhưng trong ký ức của NSƯT Ngọc Hương, soạn giả Thu An là một người chồng, người cha suốt cuộc đời đam mê sáng tạo và chỉ biết lo cho hạnh phúc gia đình.
Biết NSƯT Ngọc Hương mấy năm nay sức khỏe ngày một yếu hơn do bệnh tim và khớp mãn tính nhưng khi gặp bà, không ngờ người nghệ sĩ già hiện đi lại rất khó khăn hầu như chỉ ngồi một chỗ, tất cả đều do vợ chồng người con trai chăm sóc và phụng dưỡng trong ngôi nhà ở con hẻm 362 đường Phan Huy Ích, P.12, Q.Gò Vấp, TP.HCM.
Miệt mài cùng cây bút
Để có được đỉnh vinh quang trong quá trình hoạt động nghệ thuật, cô đào thương Ngọc Hương đã tìm cách học nghề và phát huy năng khiếu bẩm sinh trong một gia đình cải lương truyền thống. Thế nhưng, bên cạnh đó không thể không nhắc đến những vở diễn do soạn giả Thu An sáng tác và dàn dựng đã từng làm nên tên tuổi của bà. NSƯT Ngọc Hương chia sẻ: “Hầu hết những kịch bản ông viết đều được dàn dựng trên Sân khấu Hương Mùa Thu và tôi luôn đóng vai đào chánh. Cũng vì ông vừa sáng tác vừa kiêm luôn đạo diễn nên quá trình tập tuồng hầu như rất ăn ý với nhau, không có gì phải chỉnh sửa nhiều. Nếu có thì chỉ chỉnh sửa chút ít khi đưa ra kiểm duyệt nhưng cũng chỉ vài chi tiết nhỏ cũng không đáng kể”. Vì thế đối với NSƯT Ngọc Hương, soạn giả Thu An không chỉ là người chồng suốt đời thương yêu gắn bó mà còn là người thầy, đồng nghiệp cùng bà làm nên những tác phẩm nghệ thuật một thời vang bóng.
Khi là Trưởng đoàn hát và kiêm luôn đạo diễn, soạn giả Thu An vẫn phải miệt mài sáng tác thêm những kịch bản mới để đoàn hát Hương Mùa Thu có thêm khán giả nên hầu như ông không có thời gian để nghỉ ngơi. Theo lời kể của NSƯT Ngọc Hương, Thu An không uống rượu nhưng hút thuốc lá rất nhiều: “Hồi đó tôi nhớ loại thuốc lá mà ông ưa chuộng nhất là Con Mèo và Capstan, hầu như không có ngày nào mà ông không cầm điếu thuốc trên tay. Sau này ông mắc bệnh viêm phế quản, tắc nghẽn phổi cũng có thể do hút thuốc quá nhiều”. Một thói quen khác của soạn giả Thu An mà vợ con đều biết là ông rất ghiền cà phê. Có lẽ đây là hai thứ giải khuây giúp ông tỉnh táo hơn trong những đêm thức khuya ngồi bên trang giấy trăn trở với số phận của từng nhân vật và cũng vì nó mà làm cho ông lâm bệnh nặng cuối đời. Bận rộn với nghiệp diễn với đoàn hát nên cả hai vợ chồng có rất ít thời gian để đi chơi nhất là những chuyến nghỉ ngơi xa. “Khi anh em trong đoàn tập tuồng vào buổi sáng thì ông cũng có mặt, những suất diễn buổi tối ông cũng theo dõi đến màn cuối. Trong lúc mọi người yên giấc thì ông phải thức để viết tuồng”. Trong hồi ức của NSƯT Ngọc Hương, đạo diễn Thu An rất nghiêm khắc trong quá trình làm việc, yêu cầu đào kép tập tuồng đúng giờ, không đòi hỏi thêm tiền cát-sê khác với hợp đồng đã ký.
Cống hiến trọn đời cho nghệ thuật cải lương
Không riêng gì Thu An, các tác giả tài năng đều được anh em nghệ sĩ trong đoàn hát quý trọng và kính nể. Sống trong môi trường nghệ thuật, Thu An có nhiều bạn tâm giao như soạn giả Viễn Châu, Hà Triều - Hoa Phượng, Kiên Giang - Hà Huy Hà, Mộc Linh, Yên Lang… Sau những chầu cà phê trong khói thuốc lá là những câu chuyện về nghề để các tác giả trao đổi kinh nghiệm sáng tác cho nhau. Soạn giả Thu An với hơn 150 kịch bản có giá trị luôn đem lại những giá trị vĩnh cửu cho nền văn học nghệ thuật nước nhà.
NSƯT Ngọc Hương trong sự chăm sóc của cô con dâu Thanh Như Nguyệt |
Không gặp được hai người con đẻ của ông bà do bận đi làm, nhưng chúng tôi may mắn gặp được nghệ sĩ Thanh Như Nguyệt đang chăm sóc NSƯT Ngọc Hương và thờ phụng nhang khói cho soạn giả Thu An. May mắn hơn Như Nguyệt trước đây cũng là một đào hát trong đoàn Hương Mùa Thu nên hiểu rất rõ gia đình soạn giả Thu An, nhất là thời kỳ sau ngày đất nước thống nhất. Cũng vì mến mộ tài năng đánh trống của nghệ sĩ Phong Kỳ - cậu con trai lớn của vợ chồng soạn giả Thu An mà đến năm 1982, nghệ sĩ Thanh Như Nguyệt trở thành cô con dâu của ông bà. Rót cho khách một ly nước, Như Nguyệt tiếp theo lời mẹ chồng: “Hồi đó ba chồng tôi thường viết các tuồng về đề tài xã hội như Con cò trắng, Gánh cỏ sông Hàn, Tiếng trống sang canh, Hai chiều ly biệt, Lỡ bước sang ngang... Đó là những vở diễn làm nên tên tuổi một số đoàn hát lúc bấy giờ mà tiêu biểu là đoàn Hương Mùa Thu”. Tình yêu của nghệ sĩ thường có nhiều thăng trầm nhưng mối tình của Thanh Như Nguyệt và Phong Kỳ lại thuận buồm xuôi gió, nhanh chóng đơm hoa kết trái do được nhiều người ủng hộ trong đó có sự đồng ý cao của vợ chồng soạn giả Thu An. Những năm soạn giả Thu An nằm trên giường bệnh và gần đây NSƯT Ngọc Hương bị té ngã, ngồi một chỗ trong lúc cô con gái đi lấy chồng xa, Thanh Như Nguyệt trở thành chỗ dựa sớm khuya cho hai ông bà. Đó cũng là niềm vui của NSƯT Ngọc Hương trong những ngày tuổi cao sức yếu. Dù đã ra đi tròn 10 năm, nhưng soạn giả Thu An chắc hẳn yên lòng vì cháu con luôn hiếu thảo với cha mẹ dù cuộc sống có đi qua muôn vàn khó khăn và lận đận.
Bài, ảnh: Hương Thủy