Thứ hai, 12/12/2011, 15h12

Sử dụng đồ dùng trực quan thế nào hợp lý

Ngoài những hình ảnh có trong SGK, GV nên tìm thêm các tài liệu khác trên mạng để làm phong phú tiết dạy (ảnh minh họa). Ảnh: N.Anh

Muốn phát huy tính tích cực của học sinh (HS) thì giáo viên (GV) phải  vận dụng triệt để các phương pháp giảng dạy, trong đó có phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan.
Yêu cầu chung
Đầu tiên là GV phải khéo léo đưa ra những câu hỏi vừa sức HS, tránh những câu thách đố để các em rơi vào thế bí, điều đó chỉ làm mất thêm thời gian tiết dạy. Làm sao GV có thể huy động được tối đa kĩ năng làm việc của HS: tai nghe, mắt thấy, biết phân tích, suy luận vấn đề. Như vậy các tiết dạy sẽ có hiệu quả như GV mong muốn.
Hiện nay, việc sử dụng đồ dùng trực quan của các GV môn lịch sử đều dựa vào nguồn cung cấp là Công ty Thiết bị đồ dùng dạy học của Bộ GD-ĐT, tuy nhiên nguồn cung cấp này vẫn còn thiếu. Cho nên ngoài những hình ảnh trực quan trong SGK lịch sử, GV nên truy cập thêm trên mạng và các tài liệu khác để có những đồ dùng về bản đồ, lược đồ, tranh ảnh… phong phú hơn nhằm làm cho các tiết dạy có hiệu quả hơn, tuy nhiên việc truy cập nên có chọn lọc. Khi sử dụng đồ dùng trực quan SGK, GV nên tìm những hình ảnh tương đối rõ ràng vì có những hình ảnh rất hạn chế, quá đậm đen hoặc mờ nhạt, không rõ nét, chưa có tác dụng giáo dục cao. Nếu so sánh SGK lịch sử với SGK các bộ môn khác thì những hình ảnh của bộ môn lịch sử chưa đạt hiệu quả về mĩ thuật cho lắm vì không có màu sắc mà chỉ là trắng đen.
Việc sử dụng đồ dùng trực quan không được lạm dụng quá nhiều thời gian, không làm loãng trọng tâm của bài và mất tập trung của HS. Phải làm sao để các em biết ghi nhớ, hiểu cặn kẽ và khắc sâu trong tâm trí nhiều hơn là trình bày miệng của GV. Đồ dùng trực quan làm cho óc quan sát của HS phát triển, trí tưởng tượng bay bổng, vốn ngôn ngữ giàu có thêm. Khi cho HS quan sát một đồ dùng trực quan nào đó, không để các em coi đó là một đồ vật chết mà phải biết “nói”, phải có thông tin đi kèm. GV đặt các câu hỏi để HS nhận xét, cho ý kiến sau đó hội ý với các bạn trong nhóm để ý kiến được hay hơn, phong phú hơn, từ đó phát triển được tư duy sáng tạo của các em. Cần lưu ý khi cho HS nhận xét một đồ dùng trực quan nào đó, nếu thấy các em chưa xác định ra câu hỏi, khó trả lời thì GV cần có ý gợi mở để HS trả lời đạt yêu cầu cao hơn.
Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan
Trong bài “Xã hội nguyên thủy” (lớp 6) có thể minh họa hình 5 nói về người tối cổ và người tinh khôn. Ở bài 15 “Nước Âu Lạc” (tiếp theo), GV cho HS xem sơ đồ thành Cổ Loa hình 41, sau khi cho HS miêu tả rồi đặt câu hỏi. Cuối cùng chiếu sơ đồ thành Cổ Loa cho các em xem. Ở lớp 7, trong phần 2 “Giai đoạn thứ 2” của bài “Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống” (1075-1077), GV nên chiếu màn hình nhân vật và các đền thờ Lý Thường Kiệt, cho HS thuyết trình và nhận xét về người anh hùng dân tộc này. Bài “Đời sống kinh tế thời Lý” (II), GV cho HS xem hình 25 chùa Một Cột - Hà Nội, sau đó hướng dẫn HS miêu tả và nói ý nghĩa việc xây dựng ngôi chùa này? Khi dạy bài “Cách mạng tư sản Pháp”, GV chiếu màn hình bức tranh người nông dân Pháp (hình 5). Sau đó hỏi HS: Hãy miêu tả tình cảnh người nông dân trong xã hội Pháp thời bấy giờ? Bài “Chiến tranh thế giới thứ 2”, GV nên chiếu màn hình bản đồ phát xít Đức đánh chiếm châu Âu (hình 76), chiếu màn hình (hình 78) quân Đức treo cổ người dân Liên Xô ở vùng chiếm đóng. Bài “Tổng khởi nghĩa Tháng Tám 1945 và sự thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”  (SGK lớp 9), GV cho HS xem hình 40 Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập ngày 2-9-1945 tại quảng trường Ba Đình (chiếu màn hình) đọc vài câu nói nổi tiếng trong Tuyên ngôn độc lập và hỏi: Em có cảm nhận gì khi nghe lời tuyên bố của Chủ tịch Hồ Chí Minh?
Tóm lại: sử dụng đồ dùng trực quan trong công tác giảng dạy là một trong những điều quan trọng nhất để thực hiện nhiệm vụ giáo dục của bộ môn lịch sử ở trường phổ thông. Qua đó, giáo dục HS lòng yêu nước, những phẩm chất đạo đức cần thiết của con người Việt Nam, sau này khi trưởng thành các em sẽ đem tài năng và trí tuệ để tham gia xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.
Nhóm GV lịch sử
(Trường THCS Độc Lập, Q.Phú Nhuận)