Giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cho học sinh, sinh viên

Việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh qua gần 20 năm thực hiện đã có sự lan tỏa sâu rộng trong toàn xã hội, có tác động rất tích cực đến học sinh, sinh viên.

Giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh một cách sâu sắc, đầy đủ, toàn diện… trong nhà trường rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay và cả sau này (ảnh minh họa). Ảnh: Y.Hoa

Điều này thể hiện qua việc học sinh, sinh viên được nghiên cứu tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh một cách bài bản, căn cơ hơn. Qua các môn học, các hoạt động ngoại khóa, các buổi nói chuyện thời sự, học sinh, sinh viên có điều kiện tìm hiểu một cách đầy đủ, toàn diện về cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh nói chung và tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người nói riêng. Ngay cả qua việc chào cờ, kể chuyện dưới cờ hằng tuần, các chuyện kể về tư tưởng, đạo đức, phong cách của Bác Hồ lồng ghép trong chương trình học môn giáo dục công dân… cũng có tác dụng nhất định trong việc nâng cao nhận thức về đạo đức nói chung và đạo đức Hồ Chí Minh nói riêng. Tuy nhiên, trên thực tế, với sự tác động không nhỏ của các biểu hiện đạo đức xã hội, nhận thức và thực hành về đạo đức cũng như lý tưởng sống của thanh niên - trong đó có học sinh, sinh viên - vẫn còn nhiều lỗ hổng. Bạo lực học đường có những diễn biến phức tạp với những mức độ ngày càng trầm trọng. Quan hệ thầy trò có dấu hiệu suy thoái, tinh thần “tôn sư trọng đạo” không được thể hiện rõ nét; vị trí người thầy trong giềng mối “quân - sư - phụ” theo quan niệm truyền thống bị thay đổi sâu sắc. Tình trạng mua điểm, đổi tình lấy điểm, gian lận trong thi cử… đó đây xuất hiện đã làm hình ảnh nhà trường - người thầy và bản thân học sinh, sinh viên bị những vết ố đáng tiếc. Lối sống buông thả của một bộ phận thanh niên không chỉ gây ra mối lo về sự xuống cấp của đạo đức xã hội mà còn mối nguy về sức khỏe và sự phát triển của giống nòi… Những điều đó diễn ra từng ngày từng giờ. Công luận, xã hội lên án nhưng biện pháp ngăn chặn thực sự hữu hiệu vẫn còn thiếu.

Một số kết quả nghiên cứu cho thấy một bộ phận học sinh, sinh viên Việt Nam vẫn còn mơ hồ về hướng đi và mục tiêu phấn đấu của mình ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, như còn nhận thức mơ hồ về các yêu cầu mà việc làm đòi hỏi; chỉ biết tập trung vào học các kiến thức chuyên môn, chưa coi trọng các kỹ năng mềm; chưa đánh giá cao việc tham gia các câu lạc bộ đội nhóm hay những hoạt động xã hội giúp phát triển kỹ năng mềm. Việc lạm dụng mạng xã hội và bị mạng xã hội dẫn dắt trong một số bộ phận học sinh, sinh viên cũng rất đáng báo động. Có ý kiến cho rằng, có vẻ như nhà trường còn dạy thiếu cái gì đó, cách đánh giá về trình độ học sinh, sinh viên còn có  khiếm khuyết gì đó, dường như là do mải trang bị năng lực mà bỏ qua trang bị cho các em quyết tâm và cách tìm cơ hội. Hiện tượng đó cho thấy, ở góc độ văn hóa, đạo đức, phải chăng học sinh, sinh viên nước ta chưa được trang bị một nền tảng văn hóa, đạo đức cần thiết, vững vàng để ít nhiều tự chủ được cuộc sống của mình? Không chỉ vậy, với mặt trái của cơ chế thị trường, sự tác động mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông hiện đại, nhất là mạng xã hội, nhận thức về chính trị, văn hóa, đạo đức, lối sống… của một bộ phận không nhỏ học sinh, sinh viên bị tác động tiêu cực bởi những gì các em tiếp nhận được mà thiếu một “bộ lọc” cần thiết. Chẳng hạn, hiện nay phim ảnh, lối sống, ngôn ngữ, thời trang, âm nhạc… của nước ngoài chỉ sau một thời gian ngắn là đã có mặt tại Việt Nam và được một bộ phận thanh niên Việt Nam tiếp nhận. Do đó, nếu không có sự định hướng tích cực, kịp thời, đúng mực thì những biểu hiện đó sẽ tác động tiêu cực đến nhận thức, lý tưởng, tình cảm của học sinh, sinh viên đối với cộng đồng, xã hội và gia đình.

Trong khi đó, tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh đã được đưa vào chương trình giảng dạy ở bậc ĐH từ nhiều năm nay, còn ở chương trình phổ thông, đã thực hiện việc kể chuyện về tấm gương đạo đức của Bác Hồ; đồng thời, nhiều nơi đã tiến hành xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh và nhờ đó nhiều nội dung về Bác Hồ đã được lan tỏa khá rộng. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục. Chẳng hạn, môn tư tưởng Hồ Chí Minh là một trong vài môn thuộc nhóm lý luận Mác - Lênin được dạy trong các trường ĐH, CĐ và TCCN nhưng số tiết còn ít, lại nặng về lý thuyết. Việc xây dựng Không gian văn hóa Hồ Chí Minh có nơi còn mang tính hình thức, chưa bền vững và thiếu chiều sâu. Việc lan tỏa các nội dung về Hồ Chí Minh có khi còn mang tính rộng rãi, ít chú ý đối tượng là học sinh, sinh viên nên độ “cảm” của các em còn có mức độ… Trong bối cảnh hiện nay, với sự tác động phong phú, đa chiều của các luồng thông tin, văn hóa, lối sống…, thanh niên nói chung và học sinh, sinh viên nói riêng dễ có nhận thức lệch lạc về nhiều vấn đề của đất nước, của xã hội. Với tính thiết thực, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh có vai trò rất tích cực đối với việc nâng cao lý tưởng và nhận thức của học sinh, sinh viên hiện nay. Vì tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh không chỉ giúp cho các bạn trẻ nâng cao thế giới quan, nhân sinh quan mà còn có lý tưởng, nhận thức, lối sống phù hợp. Chẳng hạn, đạo đức Hồ Chí Minh về lòng yêu thương con người giúp cho các bạn trẻ giàu lòng nhân ái hơn, quan tâm hơn đến người khác, sống có trách nhiệm hơn với bản thân, gia đình và xã hội. Hay đạo đức Bác Hồ về tiết kiệm lại rất phù hợp với bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay; bản thân những lời dạy của Bác cũng rất gần gũi, có thể áp dụng trong đời sống thực tiễn. Không chỉ vậy, với học sinh, những người đang hoàn thiện nhân cách, thì đạo đức Bác Hồ có thể coi là chuẩn mực để các em học tập và noi theo. Do đó, việc tiếp tục giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh một cách sâu sắc, đầy đủ, toàn diện, cụ thể, thuyết phục hơn trong nhà trường càng cần thiết trong giai đoạn hiện nay và cả về sau. Đó là một trong những nội dung của việc “học lễ” cũng là một nhiệm vụ trọng tâm trong sự nghiệp “trồng người”. Đó là cách để thực hiện công tác chính trị tư tưởng một cách thiết thực, có ý nghĩa cho học sinh, sinh viên trong các cơ sở giáo dục trong điều kiện hiện nay. Có như vậy mới tạo ra một thế hệ có nhận thức chính trị đúng đắn, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trách nhiệm và tâm huyết với sự phát triển của đất nước, của dân tộc theo con đường chủ nghĩa xã hội.

Trúc Giang