Hành trình xây dựng trường học hạnh phúc trước hết phải giúp học sinh bớt áp lực trong học tập, hạnh phúc khi tới trường và giáo viên cảm thấy hạnh phúc trong công việc.
Giáo viên phải tìm thấy niềm vui trong công việc hàng ngày
Học sinh gặp nhiều áp lực trong học tập
Khi thực hiện sàng lọc tình trạng sức khỏe tinh thần trên 8.643 học sinh THCS và THPT tại TP.HCM, nghiên cứu sinh Giang Thiên Vũ (Khoa Tâm lý học, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM) rút ra kết luận: 12,92% học sinh đang stress ở mức vừa, nặng và rất nặng; 22,58% học sinh trong trạng thái lo âu ở mức vừa, nặng và rất nặng; 13,62% học sinh có biểu hiện trầm cảm ở mức vừa, nặng và rất nặng. Nghiên cứu cũng phác họa mong mỏi của học sinh về một trường học hạnh phúc qua việc ước muốn giảm khối lượng bài tập; muốn giáo viên chủ nhiệm cười nhiều hơn, ngừng so sánh thành tích học tập của lớp này với lớp kia... “Stress, trầm cảm, lo âu của học sinh đến từ rất nhiều nguyên nhân. Bao gồm áp lực bài vở, ôn tập các kỳ thi, nội dung và phương pháp học tập; áp lực từ phía gia đình và những tổn thương, sang chấn về mặt hệ thống; áp lực từ bạn bè đồng trang lứa, sự so sánh khập khiễng của thầy cô, ba mẹ; không có thời gian rèn luyện kỹ năng cảm xúc - xã hội, sinh hoạt ngoại khóa. Các nguyên nhân còn đến từ việc các em chưa được quan tâm và chăm sóc về đời sống tinh thần, không biết cách ứng phó hiệu quả với áp lực, căng thẳng, sự thay đổi về tâm sinh lý, không tìm được sự hỗ trợ ở trường học...”, ông Vũ phân tích.
Theo ông Vũ, để học sinh cảm thấy hạnh phúc khi đến trường theo chính ước muốn của các em thì trước hết bản thân giáo viên phải cảm thấy hạnh phúc. Như vậy, mỗi giáo viên cần phải thay đổi tư duy về giáo dục, tự thay đổi và phát triển để bản thân cảm thấy hạnh phúc, học tập để trở thành nhà giáo dục và nhà tâm lý. Chỉ có như vậy giáo viên mới giúp giảm áp lực, tạo động lực, hứng thú cho học sinh trong học tập và phát triển bản thân. “Giáo dục không chỉ giúp học sinh vượt qua các kỳ thi mà quan trọng hơn còn chỉ dẫn các em cách cảm nhận, thích nghi và sống cuộc đời hạnh phúc”, ông Vũ nhấn mạnh.
Trước thực tế giảng dạy tại trường, thầy Đỗ Công Đoán (Phó Hiệu trưởng Trường Trung học Thực hành ĐH Sư phạm TP.HCM) cho biết 60% học sinh trong trường vẫn còn gặp áp lực về điểm số, thi cử, áp lực từ phụ huynh; thậm chí nhiều trường hợp học sinh bị stress rất nặng mà năm nào trường cũng có. Thầy Đoán đặt vấn đề: Câu đầu tiên mà phụ huynh thường nói khi đón con ở trường sẽ là “nay con làm toán được không”, “nay con được bao nhiêu điểm”... Nếu các em nói rằng “nay con làm bài không tốt” thì bao nhiêu phụ huynh đủ bình tĩnh để tiếp tục câu chuyện vui với con hay là không khí sẽ chùng xuống. “Sẽ không thể có trường học hạnh phúc nếu phụ huynh vẫn so sánh con mình với con nhà người khác. Phụ huynh vẫn thường ưu tiên điểm số đầu tiên hơn là các giá trị khác. Để có trường học hạnh phúc thì từ học sinh, giáo viên và cả phụ huynh đều phải hạnh phúc”, thầy Đoán khẳng định.
Giáo viên phải thay đổi để hạnh phúc
Theo GS.TS Huỳnh Văn Sơn (Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM), mô hình trường học hạnh phúc phải bắt đầu từ tính hệ thống, trong đó người đứng đầu phải xác định được mục tiêu trong toàn trường, từ đó thực hành xây dựng cộng đồng trường học, phát triển năng lực nghề nghiệp, chăm sóc và hỗ trợ toàn diện học sinh, tạo dựng mối quan hệ hợp tác với gia đình và các bên liên quan. Làm sao hướng đến sự thành công của học sinh, trang bị cho các em năng lực, phẩm chất, thành tựu học tập. “Quan trọng nhất là tập thể nhà trường phải luôn thống nhất các quá trình triển khai xây dựng và duy trì bầu không khí trường học hạnh phúc”, ông Sơn nhấn mạnh.
Giảm áp lực học tập cho học sinh sẽ là thành tố của trường học hạnh phúc
Về phía giáo viên, ông Sơn cho hay, để xây dựng trường học hạnh phúc thì thầy cô trước hết phải định hướng nghề, định hướng được giá trị cuộc sống ngay từ ban đầu. Có những điều thuộc về cơ chế không thay đổi được nhưng chúng ta hoàn toàn có thể chọn được niềm vui trong công việc thay vì đợi học sinh, ban giám hiệu mang niềm vui đến cho mình. Giáo viên không thể buộc học sinh theo ý mình nhưng chính thầy cô có thể thay đổi để phù hợp với học sinh. Vấn đề ở chỗ là mỗi thầy cô phải tìm ra niềm vui trong công việc của mình. “Việc thầy cô luôn phải tranh đấu, dằn vặt rằng nghề giáo tiền ít, tiền nhiều là bởi vì chúng ta không trả lời được câu hỏi rằng mình là ai, ở đâu. Để trả lời câu hỏi này, chính mỗi giáo viên phải thay đổi phong cách để trở nên chuyên nghiệp và linh hoạt hơn. Không ai bắt chúng ta phải chọn nghề giáo mà do chính bản thân mỗi chúng ta lựa chọn, như vậy chính chúng ta phải trách nhiệm và linh hoạt. Nếu làm việc chuyên nghiệp thì không bao giờ được quyền “quên vai” của mình là nhà giáo, mà phải nhận trách nhiệm công việc nào thì làm thật tốt công việc đó. Học sinh phải được trao cơ hội vui chơi, nói cười thoải mái, được khen và được động viên... Thầy cô tự hỏi trong tháng này mình đã khen học sinh mình chưa, đã tết tóc cho học sinh mình chưa, có hỏi về niềm vui của các em chưa. Nếu không làm được những việc đó thì chúng ta đã bỏ qua niềm vui len lỏi trong học sinh”, ông Sơn chia sẻ.
Theo ông Sơn, không học sinh nào giống học sinh nào. Do đó, chính thầy cô phải dùng các kỹ thuật để chinh phục trái tim học sinh, lại gần với các em để “móc nghéo”, để đóng vai nạn nhân, bị hại, để đảo vai với học sinh. Chỉ khi học sinh được là chính mình, các em mới cảm nhận được mình đang sống trong một trường học hạnh phúc. Chỉ khi thầy cô tạo điều kiện cho học sinh với những điều trên thì mới tạo ra một trường học đáng học.
Trong khi đó, TS. Nguyễn Thị Xuân Yến (Trường ĐH Sư phạm TP.HCM) khẳng định, trước dòng chảy của các mô hình học tập mới, sự phát triển của khoa học công nghệ, các phương pháp giáo dục truyền thống chắc chắn gặp thách thức. Như vậy, chân dung của người thầy phải khác đi trong bối cảnh mới, bởi nếu ngày hôm nay mà người thầy dạy như ngày hôm qua là đã cướp đi ngày mai của học sinh. “Người thầy trong bối cảnh mới phải chuẩn mực, năng động, sáng tạo, nêu gương, lan tỏa. Sự thay đổi của người thầy cần phải bắt đầu từ chính nhu cầu chính đáng của học sinh. Song, để thay đổi thì thầy cô cần phải luôn được tôn trọng, thấu hiểu và thấu cảm”, bà Yến nói.
Bài, ảnh: Thành Nam