Theo quy định của Thông tư 06 ngày 15-12-2012 do Bộ GD-ĐT ban hành: “Mục tiêu của trường chuyên là phát hiện những học sinh có tư chất thông minh, đạt kết quả xuất sắc trong học tập và phát triển năng khiếu của các em về một số môn học trên cơ sở đảm bảo giáo dục phổ thông toàn diện; giáo dục các em thành người có lòng yêu nước, tinh thần vượt khó, tự hào, tự tôn dân tộc; có khả năng tự học, nghiên cứu khoa học và sáng tạo; có sức khỏe tốt để tiếp tục đào tạo thành nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước”. Điều đó có nghĩa là mục tiêu của trường THPT chuyên là “đào tạo nhân tài” trong thế kiềng ba chân: “Nâng cao dân trí - bồi dưỡng nhân lực - đào tạo nhân tài” của giáo dục. Đây còn được gọi là “giáo dục mũi nhọn”. Thực tế cho thấy, mỗi tỉnh hiện nay chỉ có duy nhất một trường THPT chuyên. Học sinh trường chuyên được thi tuyển nghiêm ngặt, chọn những em xuất sắc nhất. Giáo viên trường chuyên cũng là những người giỏi nhất, cơ sở vật chất, chế độ chính sách được quan tâm đầu tư…
Chúng ta đều biết, hiền tài là nguyên khí quốc gia. Nguyên khí cần phải được phát hiện, nuôi dưỡng, bồi đắp và phát triển. Do đó, điều làm cho nhiều người quan tâm đến giáo dục ngạc nhiên là đến nay học sinh trường THPT chuyên vẫn chưa được miễn học phí. Tại sao: Các em chưa xứng đáng hay ngân sách chưa đủ? Thậm chí có thông tin phản ánh nhiều em còn phải mang gánh nặng đóng góp khi tham gia đội tuyển học sinh giỏi quốc gia (vì phải góp tiền ăn ở, đi lại Hà Nội, TP.HCM... để “tầm sư”). Nhà có điều kiện kinh tế thì không sao, nhưng con nhà nghèo, ở vùng sâu vùng xa thì rất khó khăn. Tiền đâu mà trang trải chi phí ăn ở, đi lại, học thêm... và các phong trào ở trường chuyên cũng tốn kém hơn so với trường làng.
Nếu duy trì mô hình thu học phí như hiện nay, chúng ta đã thực hiện không đúng với mục tiêu đào tạo của trường chuyên, để bỏ sót, mai một những học sinh xuất sắc con nhà nghèo, ở vùng sâu vùng xa. Bỏ phí nhân tài là có tội với quốc gia. Do đó, thiết nghĩ cần miễn học phí và tất cả các khoản đóng góp cho học sinh trường THPT chuyên. Đi cùng với đó là quy định siết chặt chỉ tiêu, tăng mức độ cạnh tranh, sàng lọc, phải bảo đảm học sinh ưu tú mới được học trường chuyên. Tuyệt đối không có du di, hệ “mở” hay đối tượng “quan hệ” lọt vào trường chuyên. Bảo đảm trường chuyên phải là môi trường để ươm mầm tài năng cho quốc gia. Mô hình này cần được phát triển ở bậc đại học và sau đại học, để Nhà nước có được đội ngũ trí thức, chuyên gia xuất sắc làm trụ cột. Cũng cần phải nói thêm, nếu coi trường chuyên là “vườn ươm thành tích” hay “mô hình làm kinh tế” thì nguy hại vô cùng, hoàn toàn không đúng mục tiêu của trường chuyên. Nếu thế thì nên dẹp bỏ mô hình này để khỏi lãng phí ngân sách.
Trần Quang Đại