Trong những năm gần đây, giáo dục Phần Lan được đánh giá hàng đầu thế giới. Đã có rất nhiều những buổi hội thảo và vô số các chuyên gia trên thế giới đã đến Phần Lan để tìm nguyên nhân. Hãy cùng tìm hiểu lý do vì sao một đất nước Bắc Âu lạnh lẽo, dân số ít lại làm nên được kỳ tích này?
Khẩu hiệu của Trường Đại học Khoa học Ứng dụng Centria: “Ngôi trường với một trái tim đầy nhiệt huyết!”
Trẻ em có một khởi đầu vững chắc
Chính phủ Phần Lan có rất nhiều hỗ trợ để giúp đỡ các gia đình, bắt đầu với thùng quà trẻ em nổi tiếng của họ có chứa quần áo, sách và các đồ dùng cho trẻ sơ sinh trong năm đầu tiên, được tặng miễn phí cho mọi bà mẹ tương lai ở Phần Lan. Chính phủ không chỉ hỗ trợ cha mẹ, đứa trẻ ngay khi đầy tháng đã nhận được tiền trợ cấp hằng tháng cho đến khi bước sang tuổi 18. Mục đích chính của những hỗ trợ này là Chính phủ mong muốn tất cả những đứa trẻ được sinh ra trên đất nước Phần Lan đều phải có xuất phát điểm đầy đủ và công bằng như nhau.
Luôn hỗ trợ học sinh yếu kém có thể bắt kịp
Một trong những yếu tố giúp các trường học Phần Lan thực hiện tốt là nhờ sự tập trung toàn quốc vào việc đạt được bình đẳng giữa các trường học và giữa các học sinh. Một điều khắc sâu trong suy nghĩ của các nhà giáo Phần Lan: “Chúng tôi luôn cố gắng gần gũi và phụ đạo những học sinh yếu”. Các trường học sẽ nhận được hỗ trợ từ quỹ phân biệt đối xử tích cực cho các giáo viên và cố vấn bổ sung. Mục tiêu là giáo dục tất cả trẻ em hiểu rằng trong cùng một lớp học, các bạn đều được phát triển đồng đều, không hề có sự so sách hay kì thị. Phỏng vấn các bạn sinh viên tại Trường Đại học Khoa học Ứng dụng Centria: “Giáo viên ở Centria rất tuyệt vời, rất quan tâm học sinh, họ có thể dành hàng giờ cùng em giải quyết khúc mắc. Họ tận tình giảng dạy không chỉ trên lớp, mà còn rất chủ động trao đổi email phúc đáp riêng”. Có bạn còn bồi hồi kể lại một câu nói ấn tượng của thầy Trưởng khoa Kinh tế trường Centria: “Công việc của chúng tôi là ngồi đây chờ để được trả lời mọi thắc mắc của các em và giúp các em hạnh phúc với những nỗ lực nghiên cứu của bản thân”.
Bình đẳng giữa các trường
Như đã phân tích ở trên, khái niệm bình đẳng, từ lâu luôn quan trọng trong văn hóa Phần Lan, là một trong những lý do trọng tâm khiến các trường học ở đất nước này rất thành công. Nhưng ý tưởng về sự bình đẳng trong hệ thống trường học Phần Lan vượt xa việc đảm bảo tất cả trẻ em có một khởi đầu tốt trong cuộc sống và giáo viên làm việc tích cực để giúp học sinh yếu hơn bắt kịp. Điều này có nghĩa là không chỉ giảm thiểu sự khác biệt giữa các học sinh mà còn có nghĩa là giảm thiểu sự khác biệt giữa các trường, đảm bảo rằng tất cả các trường ở Phần Lan đều mạnh như nhau.
Tại sao các trường học Phần Lan đều ngang bằng nhau và không sắp xếp thứ hạng lại quan trọng như vậy? Điều này ngăn cản việc phụ huynh “mua sắm” trường học cho con em mình! Theo Bộ Giáo dục và Văn hóa Phần Lan, trường học tốt nhất là trường học gần nơi mình sống vì chất lượng của trường ở tỉnh nhỏ hay tại thành phố lớn cũng không khác gì nhau. Các trường đại học ở Phần Lan đều là trường công lập và sự thành công cũng như chất lượng đều được đầu tư tập trung vào các trường công lập trên toàn quốc.
Thùng quà trẻ em từ Chính phủ Phần Lan
Theo bà Hannele Teir, Giám đốc Giáo dục xuyên Quốc gia kiêm Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa Ứng dụng Centria, đồng thời là cố vấn danh dự về xuất khẩu giáo dục Phần Lan cho hay: “Chúng tôi không muốn có sự cạnh tranh giữa các trường, làm điều gì thành công chúng tôi đều chia sẻ và hỗ trợ nhau cùng thực hiện. Có như vậy, chúng tôi mới có thể cùng nhau đưa giáo dục Phần Lan phát triển được như ngày hôm nay”.
Giáo viên hàng đầu với đào tạo mở rộng
Ở Phần Lan, giảng dạy được coi là một nghề nghiệp rất được mong muốn và bằng thạc sĩ dựa trên nghiên cứu là điều kiện tiên quyết cho vị trí giảng dạy. Yêu cầu của loại bằng thạc sĩ này có nghĩa là các giáo viên Phần Lan cần có từ 5 đến 7,5 năm nghiên cứu và thực tập cho vai trò giảng dạy trước khi họ được phép đứng lớp một cách độc lập. Bởi vì các giáo viên đã được đào tạo chuyên môn rất sâu và kỹ, nên họ coi việc dạy học là một nghề trọn đời và xã hội Phần Lan luôn dành cho giáo viên một vị trí tôn trọng và uy tín, từ đó tạo động lực cho họ làm việc hiệu quả hơn.
Niềm vui và chơi là một phần của chương trình giảng dạy
Arja-Sisko Holappa, cố vấn của Ủy ban Giáo dục quốc gia Phần Lan, nhấn mạnh tầm quan trọng việc các trường học Phần Lan giúp cho trẻ em thích học. Ông còn chỉ ra một câu nói truyền miệng của người Phần Lan: “Những điều bạn học mà không có niềm vui bạn sẽ dễ dàng quên đi”. Luôn tuân theo triết lý đó, mỗi trường học Phần Lan đều có một nhóm phúc lợi dành riêng để thúc đẩy hạnh phúc của học sinh. Trường học là nơi giúp các em tìm thấy điều gì làm mình hạnh phúc, hướng dẫn định hướng các em tiếp cận ước mơ nghề nghiệp tương lai; là nơi các em xem như nhà và thích thú đến lớp.
Lý do chính: Giáo viên không dạy cho bài kiểm tra (vì không có bài kiểm tra)
Mặc dù thực tế là trẻ em Phần Lan thường xuyên đạt được điểm số cao nhất trong các bài kiểm tra toán và đọc quốc tế, bài kiểm tra tiêu chuẩn không phải là một phần của hệ thống giáo dục Phần Lan. Bài kiểm tra tiêu chuẩn bắt buộc duy nhất cho học sinh Phần Lan diễn ra sau khi hoàn thành năm cuối trung học phổ thông. Trước đó, có thể có các bài kiểm tra tùy chọn, nhưng kết quả của những bài kiểm tra này không được giáo viên, trường học cũng như phụ huynh quá quan trọng. Giáo dục Phần Lan đặc biệt không ủng hộ bài kiểm tra trắc nghiệm, hoặc nếu có cũng chỉ một vài câu hỏi nhỏ. Cả học sinh lẫn giáo viên đều đồng tình rằng bạn phải thực sự biết câu trả lời; hiểu, giải thích và diễn đạt được chúng thành văn chứ không phải là lựa chọn đáp án đúng.
Và còn rất nhiều những lý do nhỏ khác góp phần làm nên câu chuyện thành công của giáo dục Phần Lan. Các nội dung sẽ được phân tích cụ thể thêm trong những bài viết sau.
Hoài Hương