Hơn 20 năm Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (TP.HCM) mới có một học sinh đoạt giải nhất học sinh giỏi (HSG) quốc gia môn toán; hơn 40 năm trường mới xuất hiện lại một thủ khoa… HS làm nên kỳ tích này là em Phan Huỳnh Tuấn Kiệt (học lớp 12CT1) với giải nhất môn toán đồng thời là thủ khoa bộ môn này trong kỳ thi HSG quốc gia năm học 2020-2021 do Bộ GD-ĐT tổ chức.
Thầy Thân Đức Minh hướng dẫn Phan Huỳnh Tuấn Kiệt giải những bài toán khó
Mỗi giờ học toán đều là niềm vui
Chúng tôi hẹn gặp Kiệt ngay sau khi có kết quả thi HSG quốc gia, ấn tượng đầu tiên về em là rất bình dị, khiêm tốn, Kiệt nói đến bây giờ bản thân vẫn còn hồi hộp, không nghĩ rằng mình lại đoạt thành tích cao như vậy. “Ngoài nỗ lực của bản thân còn là sự may mắn, vì em đã được thầy cô trang bị kiến thức khá đầy đủ để có được phong độ tốt, tinh thần thoải mái bước vào kỳ thi”, Kiệt cho biết. Kỳ thi HSG môn toán quốc gia năm học 2020-2021 diễn ra trong 2 ngày, mỗi ngày thi 180 phút. Ngày 1 với 4 câu, ngày 2 với 3 câu. Tổng số điểm 2 ngày thi Kiệt đạt được là 35/40 điểm, đứng đầu chung cuộc. “Những vấn đề khó trong đề thi đòi hỏi nhiều thời gian, có nhiều kiến thức cần sự nghiền ngẫm kỹ càng mới cho được câu trả lời. Có lẽ, nếu cho làm lại đề thi trong bằng đó thời gian thì kết quả đạt được của em vẫn vậy”, Kiệt trả lời khi được chúng tôi hỏi rằng có tiếc nuối gì với kết quả thi không.
Không phải con nhà nòi về toán nhưng Kiệt lại có niềm yêu thích với toán học từ nhỏ. Thời tiểu học, thay vì đọc truyện tranh, chơi lắp ráp ô tô… thì Kiệt lại bị mê mẩn các trò chơi giải toán, truy tìm thám tử. Mỗi giờ học toán khi đó với cậu bé Kiệt vui đến mức em luôn là người cho ra đáp án nhanh nhất trong mọi câu hỏi. Lên THCS, Kiệt học Trường THCS Đồng Khởi (Q.1), năng khiếu toán học được bộc lộ nhiều hơn trong các sân chơi học thuật của trường, kết quả môn toán của Kiệt luôn ở ngưỡng 9-10. Năm lớp 8, em được giáo viên bộ môn lựa chọn vào đội tuyển HSG của trường, thi quận rồi thi cấp thành phố. Đây được xem như bước ngoặt lớn nhất dẫn đến quyết định theo đuổi toán học của Kiệt sau này. “Khi được tham gia vào môi trường toán học chuyên sâu, em càng thấy hứng thú, yêu thích với môn toán. Càng học lại càng ham, thời điểm này cũng là lúc em giành được nhiều giải thưởng về toán như giải nhất cuộc thi ViOlympic toán, huy chương bạc SASMO…, năm lớp 9 em đoạt giải nhất toán cấp thành phố. Các giải thưởng dù không quá lớn nhưng với em là nguồn động viên rất lớn để em quyết tâm thi vào lớp chuyên toán Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong”, Kiệt kể lại.
Học chuyên toán ở Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong, Kiệt nói khó khăn nhất là vào các kỳ thi chọn đội tuyển, còn các giờ học thì “bao vui”. “Một giờ học toán của lớp chuyên toán ở Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong cũng bình thường như bao giờ học toán ở các trường khác, cũng vẫn có những bài tập cả lớp không ai làm được, cũng có gọi lên bảng và cũng chỉ dạy bằng đó kiến thức nhưng cách dạy của thầy cô dễ hiểu hơn rất nhiều. Mỗi tiết học luôn có các hoạt động vui vẻ, bạn bè tranh luận sôi nổi... Điều em thấy may mắn nhất là từ môi trường này, em có những tình bạn đẹp, gặp được những thầy cô hết mình vì HS, và đặc biệt là được đắm mình trong đam mê toán học”, Kiệt chia sẻ. Nói về phương pháp học toán, Kiệt cho hay bản thân không có bí quyết gì cả. Chỉ đơn giản là luôn coi mỗi giờ học toán là niềm vui, không còn là trách nhiệm để việc học được thực sự nhẹ nhàng, không áp lực. Trước mỗi bài toán em luôn liệt kê ra “bề nổi” và “tảng băng chìm”, xác định kiến thức liên quan để tìm lời giải, đồng thời mở rộng khái quát vấn đề, làm tổng quát các vấn đề của bài toán để có hướng giải khi gặp các dạng toán tương tự. “Với lý thuyết, nếu chỉ học thuộc lòng công thức thì rất dễ nhanh quên. Em luôn cố gắng cụ thể hóa các công thức toán học sang các vấn đề thực tế để vừa dễ hiểu, vừa dễ nhớ. Ví dụ như khi học về lượng giác, để dễ nhớ công thức thì em sẽ tìm các bài thơ gắn với công thức để học, như: “Sin đi học/ Cứ khóc hoài/ Thôi đừng khóc/ Có kẹo đây”, đôi khi gắn công thức toán vào các sự kiện thời sự… Như vậy, kiến thức vừa mềm, vừa thơ, vừa vui khi học”, Kiệt cho biết. Đặc biệt, trước những bài toán khó, Kiệt cho biết luôn cố gắng giải “hết sức có thể”, chừng nào không thể tự mình giải được thì sẽ hỏi bạn bè, thầy cô để cùng tìm ra đáp án. “Em chưa bao giờ nghĩ việc hỏi bạn bè sẽ làm giảm đi giá trị của mình. Việc học, nhất là chuyên sâu không chỉ dừng ở học từ thầy cô mà còn đến nhiều từ bạn bè, thậm chí học ở bạn bè giúp mình trưởng thành hơn rất nhiều và còn đến từ các giá trị trên không gian mạng. Mạng xã hội Facebook là nơi để em chia sẻ cảm xúc, lưu giữ kỷ niệm đẹp với bạn bè và cũng là kênh hỗ trợ em tự học rất nhiều như các diễn đàn toán học, group học toán”, Kiệt nói. Chưa hết, Kiệt có thể bỏ ra hàng giờ chỉ để nhìn vào một… hình vẽ toán học, nhưng em cho biết điều đó không có nghĩa là “dồn hết sức” vào học toán. “Mỗi buổi tối em thường dành 1-1,5 tiếng để xem lại bài và hoàn thành bài tập ở các môn học khác. Toán sẽ có 2-3 tiếng để em trao đổi bài với bạn bè, giải các bài tập toán trên những diễn đàn, tổng kết lại kiến thức…”, Kiệt bổ sung.
Toán học giúp hoàn thiện bản thân
Những năm tháng theo đuổi và đắm chìm trong toán học, Kiệt cho hay, đó chính là quá trình “toán học hoàn thiện bản thân, thậm chí thay đổi cuộc sống của em, biến em từ một cậu bé nhút nhát trở nên tự tin, từ một cậu bé ham vui trở nên đằm tính, biết kiềm chế, biết nghĩ nhiều hơn cho người xung quanh”. Ngoài ra, toán học còn cho Kiệt những mối quan hệ bạn bè, những trải nghiệm sống, nhất là một niềm đam mê để theo đuổi. “Cuộc sống của em hạnh phúc hơn, em không có một áp lực nào. Theo đuổi toán học, dù có đạt được kết quả thủ khoa đi nữa thì em vẫn là một HS bình thường, vẫn ham chơi, thích uống trà sữa với bạn bè, thích đá cầu lông hay đá bóng trong giờ ra chơi”, Kiệt tâm sự.
Gia đình Phan Huỳnh Tuấn Kiệt
Từ niềm đam mê toán, Kiệt mong muốn toán học có thể mang lại niềm vui, nhiều kiến thức bổ ích hơn nữa cho những HS đam mê toán và cũng không phải là môn học nặng nề cho các bạn khác. Em chia sẻ: “Quan điểm và góc nhìn của nhiều bạn còn cho rằng toán học khô khan, nhiều vấn đề không có ứng dụng trong cuộc sống. Thực tế hoàn toàn ngược lại, toán học rất có ích, nhiều vấn đề còn rất thú vị. Mỗi một vấn đề toán học đều có những ứng dụng rõ rệt trong cuộc sống như đạo hàm tích phân giúp xây dựng máy cơ hoạt động tối ưu năng suất, đồ thị ứng dụng trong quản lý nhân sự…”. Ngay cả khi không nhìn ra tính ứng dụng, Kiệt bảo rằng toán học vẫn giúp hình thành tư duy, sự bình tĩnh, cách nhìn tích cực nhiều mặt trong một vấn đề. Giải quyết một vấn đề cũng giống như giải một bài toán, sẽ có rất nhiều hướng giải khác nhau, có hướng giải phức tạp, có hướng giải đơn giản... Lựa chọn hướng giải nào cũng là cách chúng ta giải quyết mâu thuẫn. “Toán học giống như một khoảng trời xanh ngắt mới mẻ, luôn có thứ để bản thân mỗi người muốn khám phá. Tới đây em dự định sẽ theo học ngành sư phạm toán, nối tiếp sự năng nổ, nhiệt tình của các thầy cô để đưa khoảng trời xanh đó đến với nhiều thế hệ HS”, Kiệt bộc bạch.
“Luôn nói với con phải biết khiêm nhường”
Ông Phan Trọng Khang (cha của Kiệt) cho biết: Khi biết kết quả Kiệt đoạt giải nhất và là thủ khoa HSG quốc gia môn toán, cả nhà mừng đến phát khóc. Mừng không phải vì đặt kỳ vọng vào con mà mừng vì đam mê của con đã được đền đáp. Song mừng đó mà cũng lo đó. Tôi vẫn nói với Kiệt rằng con phải biết khiêm nhường, dù có đạt thành tích như thế nào, mong con không ngủ quên trên chiến thắng, không ngừng hoàn thiện bản thân. Gia đình chưa bao giờ tạo áp lực cho Kiệt, luôn tôn trọng đam mê, sự lựa chọn của con. Điều quan trọng là với sự lựa chọn đó, với đam mê đó con cảm thấy hạnh phúc chứ không phải là miệt mài chạy theo các giải thưởng.
Trong khi đó, thầy Thân Đức Minh (Tổ trưởng Tổ toán Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong, người trực tiếp bồi dưỡng cho Kiệt mảng số học) chia sẻ, thành tích của Kiệt và cả đội tuyển là món quà Tết đúng nghĩa cho nhà trường và đội ngũ giáo viên bồi dưỡng. Trong đội tuyển Kiệt không phải là HS nổi trội nhất nhưng niềm đam mê, sự kiên trì, bình tĩnh, ham học hỏi với toán học thì lại là nhất. Đó chính là yếu tố để Kiệt đạt được thành công. Trong lớp Kiệt luôn tỉ mẩn ghi chép lại các bài toán khó, tìm cơ hội để giải chứ không bao giờ bỏ cuộc. Em học toán với một niềm vui, say mê hiếm có…
Bài, ảnh: Quang Long